Tijdens het lezen van de Memoires van Hadrianus moest ik mezelf er regelmatig aan herinneren dat dit niet de werkelijke herinneringen van een Romeinse keizer waren, maar een roman van Marguerite Yourcenar. Daarmee is het belangrijkste compliment voor het boek ook meteen gemaakt. Yourcenar weet op een indrukwekkende manier de Romeinse tijd tot leven te wekken (al kan ik me goed voorstellen dat dit beter werkt voor gymnasiasten zoals ik dan voor lezers zonder klassieke opleiding).

Hadrianus zet zichzelf neer als een humanist, die anders dan zijn voorganger Traianus niet voortdurend ten oorlog trekt, maar aan diplomatie de voorkeur geeft. Zijn prioriteit ligt bij het verbeteren van de leefomstandigheden van zijn onderdanen, die hij ter hand neemt door veel te laten bouwen, maar ook door wetgeving te introduceren, bijvoorbeeld tegen de mishandeling van slaven.

Ook tekenend: ik moest een recensie in de Wall Street Journal lezen om te beseffen dat het boek helemaal geen plot heeft. Hadrianus vertelt wat hij allemaal in zijn leven heeft meegemaakt en reflecteert daarop in zijn laatste dagen. Dat is al indringend genoeg om je door het boek te sleuren.

Bijzonder inzichtelijk zijn de beschouwingen van Hadrianus over het jodendom en het opkomende christendom. Daarin staat hem vooral de intolerantie tegen, de claim van exclusiviteit voor de eigen God. Voor Hadrianus was dat een teken van achterlijkheid, een beperkt inzicht in de mysteriën van het hogere. Waar hij de christenen goeddeels met rust liet, heeft hij het jodendom actief geprobeerd uit te roeien. Maar daar gaat Yourcenar niet zo op in, ongetwijfeld omdat het minder past in het humanistische portret.

Al met al vooral een knappe, intellectuele roman, geschreven in een klassieke, soms wat taaie stijl. Niet iets om lekker op vakantie mee te nemen, meer een roman voor in een stevige fauteuil met een glas whisky erbij.