Op naar een Große Koalition!

Al ruim tien jaar wordt de sfeer in de Rotterdamse politiek bepaald door de naijver tussen twee grote sociaal-democratische partijen, Leefbaar Rotterdam en de Partij van de Arbeid. Als de voortekenen niet bedriegen koersen beide nu eindelijk aan op een coalitie. Dat is goed nieuws voor de stad.

De tegenstelling tussen LR en PvdA heeft altijd iets kunstmatigs gehad, gericht als beide zijn op de arbeiders- en middenklasse van de stad. LR bedient daarbij grosso modo de oude (blanke) achterban van de PvdA, die zich verweesd voelde toen de stedelijke elite de allochtone arbeidersklasse als voornaamste doelgroep van haar emancipatiedrang begon te beschouwen. Beide partijen hebben echter de emancipatie van migranten aan de onderkant van de samenleving altijd als voornaam(ste) speerpunt gehad.

Het verschil zit op twee punten. Ten eerste het doel van de emancipatie. Voor de sociaal-democratische elite is het doel de arbeider te verheffen tot een wezen als hijzelf: cultuurminnend en kosmopolitisch. De achterban van LR wil allochtonen ook verheffen naar eigen beeld, namelijk tot blanke middenklasse (aan wie decennialange pogingen haar cultuurminnend en kosmopolitisch te maken niet helemaal besteed zijn geweest – wat overigens ook opgaat voor de allochtone doelgroep van emancipatiebeleid).

Het tweede verschil is prozaïscher en valt niet los te zien van electorale overwegingen. De PvdA bereikt haar doel liefst door gewenst gedrag te belonen, terwijl LR er de voorkeur aan geeft ongewenst gedrag te bestraffen. Dat is een stijlverschil met beperkte praktische waarde. Zowel belonen als straffen kost en geld en beide hebben hun voor- en nadelen, zodat het in de praktijk altijd op een mix uitdraait. De bijbehorende retoriek heeft echter wel een negatieve invloed op de sfeer en het onderlinge vertrouwen.

Maakbaarheid

De verschillen vallen in het niet bij de overeenkomst: beide partijen geloven rotsvast in de maakbaarheid van de samenleving. Het is niet voor niets dat een megalomaan plan als de verheffing van compleet Rotterdam-Zuid middels een politieke interventie bedacht is door de PvdA en uitgevoerd wordt door LR-prominent Marco Pastors. Het gedachtegoed van LR en PvdA is veel sterker verwant dan beide zullen toegeven, zeker in verkiezingstijd.

De elites van beide partijen weten dit. Programmatisch lagen LR en PvdA al in 2006 (en misschien zelfs 2002) zo dicht bij elkaar dat een coalitie voor de hand lag. Angst voor reacties van de achterban, behoefte de ander te overtroeven en persoonlijke rancune maakte een coalitie onmogelijk. De voortekenen wijzen erop dat deze barricades min of meer geslecht zijn.

Eindelijk. Immers, hoe ga je de Rotterdammers op een geloofwaardige manier vertellen dat ze minder langs elkaar heen moeten leven, als op het stadhuis niet het goede voorbeeld gegeven wordt? Zelfoverwinning is een moeilijk proces, maar als flexibele politieke geesten het al niet kunnen opbrengen, wie dan wel?

Gezamenlijk verhaal

De prijs van zo’n coalitie zonder inbreng van liberalen en confessionelen is dat het idee van de maakbaarheid voluit over de stad uitgerold zal worden. Een aantal plekken in de stad zal er, dankzij een fijne combinatie van wortel en stok, aantoonbaar op vooruitgaan. Dat is dan reden voor een groen vinkje op de doelenlijst van het college, ook als zou blijken dat het afvalputje zich alleen maar naar een andere wijk of een buurgemeente heeft verplaatst.

Als je niet in maakbaarheid gelooft, is dit illusiebeleid. De samenleving kiest haar eigen koers en die gaat in Rotterdam niet op enige schaal in de richting van kosmopolitisch en cultuurminnend (complete bakfietsenbuurten, zeg maar). Wie een glimp van de geïntegreerde Rotterdamse samenleving wil zien, moet niet bij de plannenmakers op het stadhuis zijn, maar twee deuren verderop aan de Coolsingel, bij McDonald’s.

Ook een paar jaar illusiebeleid is echter een geringe prijs voor een omslag in het klimaat van polarisatie. De grootste winst van een coalitie LR-PvdA zal haar pure bestaan zijn, een signaal dat de stad meer vooruit geholpen wordt door een gezamenlijk verhaal dan door mager gefundeerde insinuaties over en weer (allochtonenknuffelaar! racist!). Zelfs als het beleid weinig effectief zou zijn, biedt de uitstraling van gezamenlijkheid burgers meer vertrouwen dan nu om zelf initiatieven tot opbouw van de samenleving te ontplooien.

Rotterdam zette in 2002 de omslag van het politieke klimaat in Nederland in, op een manier die misschien wel veel duidelijkheid heeft geschapen, maar ook een karrenvracht aan frustraties. Twaalf jaar later kan de stad opnieuw voor een omslag zorgen. Het wordt tijd.

Geschreven voor Vers Beton