Lucas Cranach, een van de belangrijkste schilders van de Duitse renaissance, was een fervent aanhanger van Maarten Luther. Beide heren woonden zo’n beetje bij elkaar om de hoek in Wittenberg. Cranach maakte een bekend portret van Luther en verzorgde gravures in diens bijbelvertaling.

Het idee om Cranachs vakmanschap in te zetten voor Reformatiepropaganda kwam echter van Andreas Karlstadt, een geleerde vriend van Luther. De strip van Karlstadt en Cranach is de eerste visuele propaganda voor de nieuwe invulling van het christendom. Hij rolde ergens tussen januari en maart 1519 van de pers. Als propaganda is het niet zo doeltreffend. Karlstadt wilde wel heel veel tekst in de plaat proppen. Maar de gedachte van de strip als propagandamiddel is wel baanbrekend.

Lees verder Een propagandastrip van Lucas Cranach

Aan het eind van mijn recensie van De jaren Pep noteerde ik dat het beste Nederlandse stripwerk geleverd werd in de eerste tien jaren van opvolger Eppo. Logisch dus dat auteur Ger Apeldoorn een vervolg schreef, met de even logische titel De jaren Eppo. De formule is hetzelfde: een chronologisch overzicht van de gepubliceerde strips en de redactionele afwegingen erachter, met heel veel illustraties.

Natuurlijk is het leuk om al die oude strips voorbij te zien komen, naast de evergreens (Agent 327, Storm, Franka) ook al die prachtige strips die in de vergetelheid zijn geraakt (Professor Palmboom, Steven Severijn en heel wat werk van Dick Matena). Maar eigenlijk is de stripgeschiedschrijving erachter veel interessanter. Ger Apeldoorn weet die nostalgische snaar ook goed te raken.

Lees verder Ger Apeldoorn: De jaren Eppo

Ik René Tardi, krijgsgevangene in Stalag IIb, is het levensverhaal van de vader van striptekenaar Jacques Tardi. De eerste twee delen beschreven zijn verblijf in het krijgsgevangenkamp en de terugkeer naar Frankrijk. Het derde deel speelt zich na de oorlog af, als René ondanks zijn ervaringen besluit in het leger te blijven en in Duitsland wordt gestationeerd.

Omdat Jacques hier geboren wordt, moet hij de verteltechniek van de eerste delen loslaten, waarbij hij zijn vader vergezelde tijdens diens ontberingen. In plaats van in dialoog met zijn vader is hij hier beschouwer. Eigenlijk gaat het ook weinig meer over René. Meestentijds vertelt de tekenaar over zijn jeugd in het Frankrijk en Duitsland van de wederopbouw. De historische uitleg neemt af en toe wel heel veel ruimte en het cynische gemopper op de menselijke wreedheid ken je op een gegeven moment ook wel.

Kortom, dit derde deel is een beetje overbodig. Begrijpelijk dat Tardi het wilde vertellen – en leuk om te lezen hoe hij als zevenjarige al strips verslond en voortdurend bezig was met tekenen. Maar het verhaal van zijn vader was na het tweede deel eigenlijk klaar.

Je zou kunnen klagen dat het een beetje eentonig is, 400 pagina’s met plaatjes van vooral een man die vastgetekend zit aan een radiator. Af en toe mag hij even los, om te eten of te plassen. Een heel enkele keer om zich te wassen. Maar in de monotonie brengt Guy Delisle wel nauwkeurig over hoe Christophe André de tijd doorkwam tijdens de maanden dat hij als NGO-medewerker gegijzeld was in Tsjetsjenië.

Meer kom je ook niet te weten, niet over Christophe, niet over het motief van zijn ontvoerders, niet over Tsjetsjenië. Alleen maar de eenzaamheid en het lichamelijke ongemak, pagina na pagina na pagina.

Guy Delisle is een begenadigd stripverteller, die met Gegijzeld weer een prachtwerk aflevert. De tekenstijl is iets minder cartoonesk dan in eerdere graphic novels, waarin hij onder andere zijn avonturen in Birma, Noord-Korea en Shenzhen uit de doeken deed. Er valt dan ook beduidend minder te lachen. Zeer aanbevolen.

Stripblad Eppo heeft de laatste maanden regelmatig door anderen getekende verhalen van ’s lands populairste geheim agent, Hendrik “327” IJzerbroot. Tekenaar/scenarist Martin Lodewijk is alive and kicking, maar stiekem hoop je toch dat 327 hem gaat overleven. In een eerdere aflevering kandideerde Gerben Valkena zich nadrukkelijk als tekenaar. Deze week schrijft Wilfred Ottenheim een mooi gelaagd Agent 327 scenario, dat leuk is voor kinderen én belezen volwassenen.

Er wordt een neo-existentialistisch complot ontdekt om de zinloosheid van het bestaan te propageren. Dat is een aanslag op onze manier van leven, dus worden Agent 327 en zijn vaste sidekick Olga Lawina vermomd in coltrui naar een doorrookt café in Parijs gestuurd om de wereld te redden van het grote Niets. Volgt de strook hierboven. Hoe het afloopt kunt u in Eppo van deze week lezen.

Bretagne, 1944. De oorlog is goeddeels voorbijgegaan aan de zeventienjarige Jules. Maar nu zijn de geallieerden geland en trekken de Duitsers zijn dorp in om hen tegen te houden. De paar schoften die er wonen grijpen het aan om de andere bewoners te terroriseren. Vrijwel tegelijkertijd meldt zich een nieuwe dorpsbewoner, George, een erudiete Rus met rode schoenen. Jules neemt hem op sleeptouw – of is het omgekeerd?

Jules is vastbesloten zijn nieuwe vriend te laten zien waar je het best eekhoorns kunt vangen en andere onbezorgde dingen doen, maar als uitgerekend de sukkeligste Duitser door een ongeorganiseerd verzetsgroepje vermoord wordt en het tweetal hem vindt, dringt een steeds grauwere werkelijkheid zich op. Het verhaal wordt naar het einde toe steeds bloederiger, maar gaat uiteindelijk toch vooral over vriendschap, niet over de oorlog.

Scenarist Gérard Cousseau en tekenaar Damien Cuvillier hebben met De Rode Schoenen een prachtige strip afgeleverd over bedachtzaamheid en jeugdige overmoed. Een van de beste die ik in tijden heb gelezen.

In het eerste deel van Ik René Tardi, krijgsgevangene in Stalag IIb volgde Jacques Tardi de sporen van zijn vader naar het krijgsgevangenkamp tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat deel eindigde met de bevrijding door de Russen. Deel 2 gaat over de terugtocht naar Frankrijk van de uitgemergelde gevangenen, die het maar moeten uitzoeken. Ze ploegen door de smeltende sneeuw, af en toe in gezelschap van vluchtende Duitsers, zowel militairen als burgers, die uit handen van de Russen willen blijven.

Af en toe hebben de mannen een gelukje. Ze belanden bijvoorbeeld in een brouwerij, waar genoeg water is voor iedereen om na vijf jaar weer eens warm te douchen. Ondertussen geeft René zijn zoon (die in werkelijkheid op dat moment nog niet geboren is) geschiedenisles. Ondertussen is de oorlog nog gaande. De kolonne Fransen belandt ineens weer tussen de Russen, die hen rustig laten passeren. Rond het einde van oorlog bereiken ze de Amerikaanse sector. Na ruim honderd pagina’s ellende bereikt hij Saint-Marcel-les-Valence, waar zijn geliefde op hem gewacht heeft.

Jacques Tardi is een meester in het verbeelden van gruwelen. Verteltechnisch geslaagd is de ingreep om zichzelf als puber mee te laten lopen met zijn vader. Zo beleeft hij de verhalen die hij later zou horen ter plekke mee. Voor wie de geschiedenis een beetje kent zijn de uitleggerige intermezzo’s soms een beetje teveel van het goede. Maar het verhaal, getekend in zwart-wit met af en toe een kleuraccent, houdt je voortdurend bij de les.

Omdat ik zelf van de Eppo-generatie ben, ken ik de voorganger van dat striptijdschrift, Pep, alleen uit de verhalen. Pep heette de bakermat van de Nederlandse stripcultuur te zijn, waar grootheden als Dick Matena, Martin Lodewijk, Lo Hartog van Banda en Peter de Smet konden experimenteren. Tot die tijd waren er alleen de Toonder Studio’s, die tekenaars in een stramien stopten met beperkte ruimte voor eigen inbreng.

Nu kende ik de belangrijkste strips uit Pep wel, omdat die later door Oberon in albumvorm zijn uitgegeven, maar pas door het geschiedschrijving van Ger Apeldoorn, De jaren Pep, kreeg ik meer gevoel bij het blad. Apeldoorn heeft puik werk afgeleverd, maar de bottom line is toch: Pep was helemaal niet zo revolutionair. De ruimte ontstond omdat de formule van het blad zwabberde.

Lees verder Ger Apeldoorn – De jaren Pep

Meer, meer, meer – dat is wat ik dacht na het lezen van ‘Het uitje van de muggenziftersclub’ van Matthias Giesen, die op zijn beste momenten wedijvert met Gary Larson, de cartoonist die zo geliefd is onder wetenschappers dat er een diersoort naar hem vernoemd werd (een luis). Als Giesen zo doorgaat, maakt hij zeker ook kans op een vlo of een wants.