Even een reminder: op 30 juni, dus over precies een week, vindt de presentatie plaats van de special die De Helling over Rotterdam Zuid heeft gemaakt. Vanaf vijf uur ’s middags in Verhalenhuis Belvédère. Met medewerking van Joany Muskiet, een van de genomineerden van de Ab Harrewijn Prijs van dit jaar. De special bevat ook een bijdrage van mij. Bij wijze van voorproefje alvast twee alinea’s hieruit:

Vier jaar later raasde Pim Fortuijn door de stad. Ik hoefde niet te raden op wie mijn oude buren gestemd hadden. We hadden het soms over politiek gehad, bijvoorbeeld als ik in verkiezingstijd weer trouw mijn GroenLinks poster had opgehangen. Zij verwachtten weinig van de politiek. De partij die voor hen zou moeten opkomen, de PvdA, had hen verlaten ten gunste van de allochtonen. Naar hen leek nu de exclusieve belangstelling van de elite uit te gaan. Maar hadden zij het dan zoveel beter dan dat Turkse gezin? In Leefbaar Rotterdam hebben zij ongetwijfeld de oude PvdA herkend, de partij die opkwam voor hún belangen.

Pim Fortuijn was, met andere woorden, de aanvoerder van een emancipatiebeweging. Eindelijk was er weer iemand uit de elite die het expliciet opnam voor mensen zoals mijn buren. Bij het linkse publiek zijn vooral Fortuijns moslimvijandige uitspraken blijven hangen, maar die vormden niet de kern van de boodschap. In zijn boek ‘De verweesde samenleving’ had hij geconstateerd dat de verzorgingsstaat niet geleid had tot werkelijke emancipatie. De materiële noden van mijn buurman waren door zijn uitkering wel gedekt, maar die had hem niet zijn gevoel van eigenwaarde terug bezorgd. Daar ging Fortuijn wat aan doen, met zijn nadruk op ‘Nederlandse normen en waarden’ (wat die dan ook zijn mochten, want daar was hij vaag over). Zonder weg te kijken voor de lelijke kanten van Fortuijns ideologische potpourri geldt dat de aantrekkelijkheid ervan lag in het serieus nemen van een kiezersgroep die zich niet zozeer materieel als wel cultureel verlaten voelde.

In maart 2002, dus nog voor de moord op Pim Fortuijn, schreef ik een kort essay hoe GroenLinks Rotterdam zich tot diens nieuwe politieke beweging moest verhouden. Naar aanleiding van opmerkingen die ik kreeg op Waarom ik geen Marokkaan ben heb ik het herlezen en tot mijn stomme verbazing geconstateerd dat het nog actueel is. Hieronder de versie uit september 2002, die indertijd onderwerp is geweest van een afdelingsdiscussie.

GroenLinks is bij de afgelopen verkiezingen meegezogen in ressentimenten die vooral tegen de PvdA gericht waren. Dat we weerzin voelen tegen elementen uit het fortunisme is logisch, maar tegelijk denk ik dat we over het hoofd zien welke overeenkomsten er zijn. Zeker gegeven de verkiezingsuitslag is het zaak eens goed naar die overeenkomsten te kijken en te bezien waar mogelijkheden voor (incidentele) samenwerking liggen. Een defensieve instelling leidt namelijk nergens toe.

Waarom zouden we dat willen? De verkiezingsuitslag is uitgelegd als ‘een ruk naar rechts’. Ik waag te betwijfelen of het zo simpel ligt. Hoewel de LPF momenteel in hoog tempo afscheid neemt van de meer idealistische trekken van het fortunisme, om zich als de rechtervleugel van de VVD te positioneren, en hoewel sommige leden van Leefbaar Rotterdam er extreem-rechtse denkbeelden op na houden, denk ik dat we er vanuit de linkerhoek beter aan zouden doen om de sporen van idealisme aan te moedigen dan in twijfel te trekken. Dat wil zeggen: onze eigen standpunten op sommige onderdelen aanbieden als potentiële bondgenoten in plaats van als diametraal tegenovergestelde alternatieven.

Dit heeft ook een praktische kant. Als de fortunisten erin slagen een opener bestuursstijl af te dwingen (daar valt momenteel nog weinig van te merken, maar het is wel een van hun beloften aan de keizers), dan zouden ze ook open moeten staan voor gelegenheidscoalities met de oppositie. Dan moet die oppositie echter ook zelf open staan, niet om een wig te drijven in de regering/stadsbestuur (dat zou ouderwetse politiek zijn), maar om dingen gedaan te krijgen in een bestuurlijke omgeving waarin partijpolitiek door burgers irrelevant en zelfs kwalijk wordt gevonden. Met een aangeslagen PvdA en een fortunisme dat vooral met zichzelf bezig is in een zoektocht om tot nu toe vage ideeën te concretiseren, is het aan GroenLinks om zo’n doorbraak aan te kaarten.

Lees verder Wat heeft GroenLinks met het fortunisme?