Ook nieuw in Berlijn sinds de vorige keer: het holocaust monument. Daar is nogal wat om te doen geweest. Het plein met basalten peilers in verschillende hoogten zou te megalomaan zijn. Zoals dat gaat met dit soort gevoelige onderwerpen, werd er eindeloos gesteggeld, maar nu staat het er.

Waarom iedereen zo moeilijk gedaan heeft, is mij niet helemaal duidelijk. Het is een mooi monument, een doolhof waarin je elkaar behoorlijk kunt kwijtraken. De omvang heeft het nodig om indrukwekkend te zijn. Het monument bij de Rijksdag voor de door nazi’s vermoorde bondsdagleden – om het maar eens met iets te vergelijken – is kleiner en evengoed mooi en indrukwekkend, maar er is een terecht schaalverschil met de holocaust. Een klein monument daarvoor zou op deze plek ongepast zijn.

Het enige wat je je kunt afvragen is in hoeverre dit bouwwerk een holocaustmonument zal blijven. De peilers herinneren aan de eindeloze rijen schoorstenen van Auschwitz, maar waar het voormalige vernietigingskamp de dood uitademt, kan het Berlijnse monument op enig moment een op zichzelf staand onderdeel van de stad worden, zoals de dam in Amsterdam, die ook alleen nog bij speciale gelegenheden de herinnering aan de gevallenen van de oorlog oproept.