Henk Kuijpers’ nieuwe uitdaging

Henk Kuijpers geldt als een van de documentatiefreaks onder de striptekenaars. Hij archiveert veel. Dus kan hij ook bij heruitgave van oudere Franka-albums de wordingsgeschiedenis ervan uit de doeken doen, met alle schetsen en knipsels die hij ervoor gebruikt heeft.

‘Moordende concurrentie’ is het album met de meest turbulente ontstaansgeschiedenis. Het ontstond in een periode waarin Kuijpers op grote schaal schnabbelde, voor onder andere het Ministerie van Onderwijs, de verzamelde ziekenfondsen en Philips. Dat probeerde hij zo te in te delen dat hij commercieel materiaal kon hergebruiken voor een Franka-verhaal.

Zo schreef hij voor het magazine ‘Straks studeren’ een vervolgverhaal van acht pagina’s, ‘Het halssnoer’, dat later een episode werd in ‘Moordende concurrentie’. Drie pagina’s voor de Rijam agenda werden ook hergebruikt. Alles volgens plan uiteraard: het grote verhaal was er eerst, de scènes werden eruit geknipt en uitgewerkt om afzonderlijk verkocht te kunnen worden. Daarvoor waren natuurlijk wel enige aanpassingen nodig, zodat Kuijpers het materiaal moest bewerken voor inpassing in het album.

Franka in Parijs

De nieuwe luxe uitgave van ‘Moordende concurrentie’, die in oktober verscheen, vertelt hoe die inpassing plaats vond. Maar deze versie is opnieuw herzien, omdat Kuijpers bij nader inzien toch niet tevreden was met het eindresultaat uit 1990. Dat levert een uit stripkundig opzicht uiterst interessant boek op, om een aantal redenen.

Ten eerste legt Kuijpers de wordingsgeschiedenis en plotvorming van zijn verhaal uit – een mooi inkijkje in zijn werkwijze. Ten tweede valt aan de documentatie goed te zien hoe Kuijpers kneedt en plooit. Hij tekent niet slaafs foto’s na, maar is in staat ze mentaal te roteren tot hij het decor in het perspectief heeft dat hem het best uitkomt. In de derde plaats bieden de vele schetsen inzicht in zijn minutieuze voorbereiding.

Verliefd

Wie de nieuwe en oude uitgave vergelijkt, valt in de eerste plaats een sterk verbeterde inkleuring op. Een uiterst drukke pagina 14 uit de oude versie (17 plaatjes) is in de nieuwe versie uitgesponnen over twee pagina’s. Het bal masqué van de slotscène is ook breder uitgesponnen, wat tot twee visueel overdonderende maar uit verteloogpunt trage pagina’s leidt.

Grafisch perfectionisme van Henk Kuijpers

Die twee pagina’s leggen ook een manco van al dat schuiven en schalen met plaatjes bloot: de lijnvoering van twee naast elkaar gelegen plaatjes kan totaal verschillend zijn, als de ene verkleind is en de ander juist vergroot. Ook kan daardoor het detailniveau van twee blikken op hetzelfde tafereel totaal verschillen. Kuijpers heeft, met andere woorden, sommige onevenwichtigheden uit het oude verhaal verholpen, maar daarbij nieuwe geïntroduceerd. ‘Opgepoets’ is dan ook een betere omschrijving van deze versie dan ‘radikaal herbewerkt’.

Tot zover de stripologie. Voor de argeloze lezer is de hamvraag natuurlijk of ‘Moordende concurrentie’ een goed verhaal is. Die vraag valt niet volmondig met ‘ja’ te beantwoorden. Technisch gesproken zit de vertelstructuur, zoals Kuijpers niet nalaat te benadrukken, uitstekend in elkaar. Maar misschien wel daarom is het ook nogal bloedeloos. Het sjabloongedrag van de karakters botst met de volwassenheid van het verhaal dat Kuijpers vertellen wil. Franka hangt ongemakkelijk tussen de kinder- en volwassenstrip in.

Het langdurig geknede verhaal luidde een trend in. Wie Franka in de twee decennia sindsdien gevolgd heeft, zal moeten beamen dat er van het slimme, spontane meisje dat in ‘Het misdaadmuseum’ en ‘Het monster van de Moerplaat’ rondliep, steeds minder is overgebleven. Daarvoor is een pedante jonge vrouw in de plaats gekomen. Zelfs de verliefde Franka uit de laatste albums komt niet echt overtuigend over, hoe doordacht het verhaal en de decors ook zijn.

Henk Kuijpers hoeft niet meer te schnabbelen om rond te komen. Franka is een geoliede geldmachine van (luxe) albums en zeefdrukken. Maar artistiek is Kuijpers in de dode hoek van technische perfectie beland, iets wat de herbewerking van ‘Moordende concurrentie’ alleen maar accentueert. Misschien zou hij zijn heldin na ruim dertig dienstjaren eens met pensioen moeten sturen en iets totaal anders proberen, bijvoorbeeld op zijn Matena’s een roman verstrippen.

Geschreven voor de website van Zone 5300, november 2006; illustraties copyright Henk Kuijpers.