Bruce Chizen, topman van softwarebedrijf Adobe, gaf het achteraf toe: hij was ongerust geweest over de groeisnelheid van concurrent Macromedia. Dus kregen de juristen van zijn bedrijf in 1999 opdracht om de octrooiportefeuille eens goed door te vlooien op zoek naar patenten waarvan je zou kunnen beweren dat Macromedia ze schond. Niet dat Adobe er last van had, maar het was een mooie manier om de concurrent een beetje af te remmen.
In augustus 2000 kreeg Macromedia een dagvaarding in de bus, omdat het een gepatenteerd stukje user-interface van Adobe zonder toestemming zou hebben overgenomen. Adobe won en kreeg 2,8 miljoen dollar toegewezen. Macromedia sloeg terug door de eigen octrooienkast uit te pluizen en Adobe te dagen. Dat leverde 4,9 miljoen op. De derde zaak zat nog in de pijplijn toen Chizen en zijn collega Rob Burgess van Macromedia besloten de strijdbijl te begraven. Adobe en Macromedia fuseerden in december 2005.
Zo’n happy end zit er niet altijd in. De strijd tussen Windows en Linux, bijvoorbeeld, is er een op leven en dood. Het nietige SCO, voor een aanzienlijk deel gefinancierd door Microsoft, is nog altijd bezig met een kansloze poging om Linux-supporter IBM schending van patenten op het besturingssysteem aan te wrijven. Ook een kansloze strijd kan echter zin hebben: het leidt toch tot enige mate van onzekerheid bij gebruikers en kan dus de verkoop van een product drukken.
Een nieuw hoofdstuk in deze strijd werd begin november geopend, toen Novell en Microsoft tot ieders stomme verbazing een aliantie aangingen om de uitwisselmogelijkheden tussen Windows en Novells versie van Linux te vergroten. De aliantie tussen Novell en Microsoft was pas dik twee weken oud, toen de laatste ineens kwam met de beschuldiging dat Linux zijn patenten schond.
Novell ontkende in alle toonaarden. Omstanders kunnen het allemaal moeilijk meer volgen, omdat de oorspronkelijke deal tussen de twee ook nog een complexe regeling over vrijwaren van patentschendingen omvatte. Duidelijk is echter dat dit steekspel niet tot doel heeft technologie te beschermen. Octrooirecht wordt hier gebruikt als obstructiemiddel.
Er zijn meer zaken die deze verdenking op zich laden, vooral als ze gestart worden in het district Texas Oost, waar rechters de reputatie hebben klagers makkelijk in het gelijk te stellen. Een voorbeeld is Nike, dat in februari Adidas daagde over illegaal kopiëren in zijn A3-schoenen van een veertechniek uit Nike’s Shox-schoen. De vraag is waarom Nike dit pas na dik vier jaar ontdekte. Zo ingewikkeld zijn sportschoenen niet. Of zou het iets te maken hebben met de fusie van Adidas en Reebok in januari, waardoor Nike de hete adem in zijn nek voelt?
In de industrie neemt ondertussen de zorg toe over juridische kosten die zo hoog oplopen dat ze een belemmering voor innovatie vormen. Bedrijven hebben altijd al geprobeerd hun patenten zo algemeen mogelijk te formuleren, om een zo breed mogelijke bescherming te verkrijgen, maar nu patenten meer en meer een aanvalswapen worden in plaats van een verdedigingswapen, krijgt die strategie een nadelig tintje.
Een mooi recent voorbeeld is een klacht van IBM tegen Amazon over de opzet van de internetwinkel. IBM heeft daartoe enkele breed geformuleerde patenten uit de jaren tachtig opgegraven, ver voor het ontstaan van de online verkoopbalie. Overigens heeft Amazon zelf nog eens geprobeerd patent te krijgen op een manier van online producten bestellen die zo triviaal was dat hij werd afgewezen.
‘Junk patents’ heten dit soort octrooien en de roep om er paal en perk aan te stellen, neemt toe. Het Amerikaanse hooggerechtshof heeft dit jaar een aantal signalen afgegeven dat het die neiging deelt. Eind november hield het hoorzittingen in een zaak tussen twee kleine bedrijfjes, Teleflex en KSR, over het ontwerp van een gaspedaal. Teleflex beweert dat KSR een patent schendt. KSR vindt het betreffende patent, dat niets anders doet dan twee bestaande technieken combineren, zo triviaal dat het ongeldig verklaard moet worden. Teleflex beweert dat het alleen achteraf triviaal lijkt.
De complete industrie, van luierfabrikanten tot softwaregiganten, heeft zich op de zaak gestort, die daardoor een belangrijke voorbeeldfunctie gekregen heeft. Want als combinaties van bestaande vindingen sneller triviaal bevonden worden, kunnen 100.000en patenten de prullenbak in. Experts hebben uit de verhoortechniek van de hoogste rechters afgeleid dat die wel wat voelen voor zo’n beperking. Uitspraak wordt in juli 2007 verwacht.
Eerder dit jaar wees een andere zaak die het hooggerechtshof besliste ook al op irritatie over triviale patenten. Het kleine MercExchange had eBay gedaagd, omdat de ‘buy it now’ knop, waarmee bezoekers van laatstgenoemde site een zo hoog bod uitbrengen dat de veiling meteen is afgelopen, gepatenteerd zou zijn. De jury van een lage rechtbank stelde MercExchange in het gelijk, maar een andere rechtbank weigerde vervolgens om eBay te verbieden de betreffende knop nog te tonen.
De zaak die het hooggerechtshof haalde, betrof alleen de vraag of een jury-uitspraak per definitie tot een verbod moet leiden. Nee, luidde het oordeel. Als een bedrijf een patent schendt, betekent dat niet automatisch dat de eigenaar van het patent mag vragen wat hij wil. In sommige gevallen kan een schadevergoeding voor de gemaakte juridische kosten voldoende zijn, suggereerden de rechters.
Dat is slecht nieuws voor ‘patenttrollen’, bedrijven die niets anders doen dan octrooien vastleggen met de bedoeling andere bedrijven via de rechter geld afhandig te maken. De grootste coup op dat gebied dit jaar was NTP, dat met succes Research in Motion (RiM), producent van de Blackberry, tot betaling van dik 600 miljoen dollar dwong. Dit was voor de eBay-zaak en het leek erop dat NTP de Blackberry van de Amerikaanse markt zou kunnen halen, zodat RiM eieren voor zijn geld koos.
NTP zit nu met dezelfde patenten achter Palm aan, een andere fabrikant van mobiele communicatiegadgets. Palm geeft zich niet meteen gewonnen, want de geldigheid van de betreffende patenten wordt door het Amerikaanse patentbureau nog steeds onderzocht. RiM heeft door te betalen zijn verkopen zien stijgen. Palm heeft door zich te verzetten zijn aandelenkoers zien kelderen. Toegeven aan andermans dubieuze patentclaims kan uit bedrijfseconomisch oogpunt de verstandigste keuze zijn. Maar echt bevredigend voor het rechtvaardigheidsgevoel is het niet.
