De ironie van Bletchley Park

887

Bletchley Park is een landhuis ten noordwesten van Londen, in de negentiende eeuw gebouwd in de traditionele Britse stijl die zich het best laat omschrijven als grandioos kneuterig. Begonnen als een redelijk bescheiden buitenhuis werd het door de successievelijke eigenaren steeds verder uitgebreid tot een pudding van verschillende stijlen. Eromheen liggen uiteraard stallen, een paar lieflijke cottages en, zoals de naam al suggereert, een fraai park. En er staat een groot aantal behoorlijk lelijke barakken. Voor die barakken kwam ik.

In barak nummer drie had ooit Alan Turing gezeten, de man die vroeg in de jaren dertig de theoretische basis legde voor de digitale computer. Als een van de weinigen op Bletchley Park was hij tijdens de oorlog voorzien van een kacheltje, terwijl hij zijn genie inzette voor de voornaamste klus van die tijd: het kraken van de Duitse Enigmacode. Bletchley Park was het codecentrum van het Britse leger, waar op het hoogtepunt tienduizend mensen werkten, terwijl de omgeving dacht dat er een gekkenhuis gevestigd was. De mix van wiskundigen uit Oxford en Cambridge was allicht excentriek genoeg om die impressie te waarborgen. Bovendien werden heel wat mensen inderdaad gek van de stress en de kou.

Turing zou uiteindelijk slagen in zijn missie – de eerste van een reeks Britse successen in de cryptografische race tussen nazi’s en geallieerden, waarvan gezegd wordt dat ze de oorlog met misschien wel twee jaar bekort hebben. Turing werd na de oorlog voor zijn verdiensten ‘bedankt’ met een medicijnkuur die hem van zijn homoseksualiteit moest genezen, maar die hem uiteindelijk tot zelfmoord dreef.

Tegenwoordig is Bletchley Park het bezit van een stichting, die zich doel gesteld heeft het historische erfgoed niet alleen te bewaren, maar ook weer tot leven te wekken. Turing was namelijk ook een voorname contribuant aan de eerste digitale computer, de Colossus, een apparaat zo geheim dat het bestaan ervan pas veertig jaar later naar buiten kwam. De herbouw van de Colossus is nog altijd in volle gang.

Ik was op Bletchley park op uitnodiging van Wibu, een Duits bedrijfje dat onbreekbare cryptografische hardware maakt waar zelfs de meeste fanatieke hackers met respect over spreken. Wibu had zijn Britse hoofdkwartier op de bovenverdieping van Bletchley Park – de ironie daarvan ontging mij niet, maar de lokale manager van Wibu zag dat niet zo.

Terwijl de Duitsers dus bovenin het hoofdgebouw hun hardwaresleutels aan de man brachten, was in de bijgebouwen een team van Britse ingenieurs bezig de Colossus te herbouwen. Veertien jaar waren ze inmiddels onderweg, waar het ontwerp en de bouw oorspronkelijk in tien maanden geklaard was. Het was natuurlijk ook best lastig om een apparaat te herbouwen dat Churchill na de oorlog had laten vernietigen, inclusief alle documentatie. Er waren wat foto’s, het geheugen van de voormalige ingenieurs en een paar onderdelen die ondanks Churchill de oorlog overleefd hadden.

Een enthousiaste gepensioneerde ingenieur vertelde, terwijl de ponsband door zijn handen gleed, dat het tegenwoordig lastig was aan de juiste weerstanden te komen. Vacuümbuizen vormden merkwaardig genoeg geen probleem. De herbouwde Colossus bevatte zelfs nog enkele buizen uit 1944, zij het niet afkomstig uit het oorspronkelijke apparaat. ‘We hebben nog 2500 buizen op voorraad’, sprak hij trots, ‘en er gaan er maar vier per jaar kapot.’

Niet veel later vertelde een trotse Wibu-directeur dat zijn bedrijf 5000 klanten had, voornamelijk grote bedrijven die de versleuteling gebruikten om te voorkomen dat anderen met hun software aan de haal gaan. Het contrast hield me bezig, de trots op het verleden versus de trots op het heden. Qua state of the art waren de Duitsers op Bletchley Park alsnog de Britten te vlug af. Er was natuurlijk ook een keerzijde: zonder de historische verlokkingen van Bletchley Park had Wibu me nooit naar zijn productpresentatie kunnen lokken. De Duitsers en Britten hadden elkaar nodig.

Dat was tevens de reden waarom Churchill ook na de oorlog geheimzinnigheid noodzakelijk achtte. De Russen waren de nieuwe vijand en zij moesten zo min mogelijk kennis in handen krijgen. Daar was anno 2008 in elk geval op cryptografisch gebied weinig aan veranderd. De belangrijkste reden waarom dure softwarepakketten met hardwaresleutels beveiligd worden, is dat ze anders binnen de kortste keren gekraakt op een Russische website zijn te downloaden. (sync)

Eerder verschenen in De Ingenieur nr 9, 2008.