Toevallig in mijn bezit beland: Beknopte geschiedenis van den Engelschen Robinson Crusoë met platen. Uitgegeven door Jacobus Noorduyn te Gorinchem. In mijn exemplaar staat op het schutblad: ‘Prijs voor naarstigheid en goed gedrag, geschonken aan Willem de Vos, leerling der stadsschool op de Haarlemmerstraat, in naam der plaatselijke schoolcommissie. Leiden, 1841. D. van der Veen’.

Het boekje is bedoeld voor kinderen, wat je niet zou zeggen met die soms paginalange zinnen vol tangconstructies. Maar wat me vooral opviel was hoe gruwelijk het oorspronkelijke verhaal door de mangel werd gehaald. Dat het hele eerste deel van het boek eruit gehaald is, vooruit, je mag het boek best inkorten tot de episode op het verlaten eiland.

Dat de geredde kannibaal geen Vrijdag heet, maar Hendrik is al kwestieuzer. Maar het origineel wordt helemaal verlaten als er ook nog een vrouw (Klaartje) gered wordt. ‘Voor alles zorgde Robinson dat zij, die geheel naakt waren, zich weldra konden bedekken met een gelijkvormig kleed van geitenvellen als het zijne was. In den beginne was het hun wel moeijelijk zich hieraan te gewennen, doch het verlangen van Robinson was hunne wet, waaraan zij blindelings gehoorzaamden’. Alras starten Hendrik en Klaartje een gezin.

Ook het slot wordt door de onbekende auteur omgegooid, om Robinson in Nederland te doen belanden. Daarna keert hij terug naar Engeland en stuurt een schip met kolonisten naar het eiland. Na een paar jaar blijkt het eiland echter verlaten. De vereenzaamde kolonisten hebben vermoedelijk een bootje gemaakt om naar elders te verkassen en zijn op zee omgekomen. Robinson sterft vervolgens van verdriet. Allemaal nogal wat ellendiger dan in het origineel, terwijl je voor een kindereditie juist zou verwachten dat de gruwelijke passages wat milder gemaakt werden.

Vandaag de dag zouden we het niet in ons hoofd halen een roman zo vernacheld op de markt te brengen, maar van Robinson Crusoë zijn honderden varianten gemaakt door lieden die er geen enkele moeite mee hadden toch Daniel Defoe als auteur op de kaft te zetten. Een roman vernachelen, dat doe je tegenwoordig alleen als je er een film van maakt. Maar dat medium bestond in de negentiende eeuw nog niet, dus kon je weinig anders dan het op papier doen.