De Nederlandse ontwerper Daan Roosegaarde kwam in oktober in het nieuws met een idee om de smog in Beijing te lijf te gaan met koperen spoelen, die deeltjes uit de lucht trekken. De burgemeester van de Chinese hoofdstad vond het zo’n mooi idee, dat hij Roosegaarde een park ter beschikking stelde om het uit te proberen. In dezelfde week zag een andere Nederlandse ontwerper, Dave Hakkens, de schijnwerpers op zich gericht doordat Motorola zijn idee oppikte voor een modulair mobieltje, waarvan je de onderdelen kunt vervangen, net als bij een pc.
Waren er in Beijing en bij Motorola dat geen deskundige ingenieurs die dit zelf konden bedenken, was mijn eerste gedachte. Toen ik me er even in verdiepte, bleek Motorola al een jaar bezig te zijn met het idee. De ontmoeting met Hakkens was voor het bedrijf echter het moment om ermee naar buiten te komen. Bij Roosegaarde kon ik de achtergrond niet achterhalen (vermoedelijk bij gebrek aan kennis van het Chinees), maar het lijkt me sterk dat de kunstenaar op vakantie een inval had, het stadhuis binnenliep en het de burgemeester aansmeerde. Ook hier moet op de achtergrond meer meespelen. Er waren dus wel deskundige ingenieurs, maar ze kwamen niet aan bod.
Toen ik er nog eens over nadacht, was me dit vaker opgevallen de afgelopen tijd: een kunstenaar of andere (jonge) creatieveling die met een briljant technisch concept komt dat door een grote organisatie wordt opgepikt. De burgemeester op de foto met een kunstenaar, dat spreekt meer aan dan de burgemeester op de foto met vijftien man van de afdeling nanodeeltjes van gemeentewerken Beijing. Met dat laatste haal je nooit de internationale pers.
Dat is namelijk wat ik vermoed dat aan de hand is: grote organisaties kiezen hun pr-moment graag in gezelschap van een aansprekende figuur, iemand die uitstraalt dat grootse ideeën uit het niets kunnen komen in plaats van uit vele jaren studie. Daar kun je iets mee, als televisiekijker of krantenlezer, namelijk denken dat je het idee ook zelf gehad zou kunnen hebben. Niets ten nadele van Roosegaarde en Hakkens, maar hun rol is tenminste voor een deel die van een celebrity: met hun creatieve presentatie ‘verkopen’ ze het idee aan de buitenwacht.
Daar is niets nieuws aan. Nogal wat ontwerpafdelingen, zeker in Japan, schrijven het cruciale idee met liefde toe aan de directeur, zeker als dat ook de oprichter is. Edison had tientallen mensen in dienst, wier resultaten hij aan zichzelf toeschreef. Steve Jobs was een genie die in zijn eentje van Apple een toonaangevend technologiebedrijf maakte. Het publiek houdt nu eenmaal meer van een briljante eenling dan van een team ingenieurs.
De ontwikkeling die ik (voorzichtig) waarneem is dat het boegbeeld niet per se meer zelf uit de organisatie hoeft te komen. Een geloofwaardige buitenstaander, zoals een ontwerper met affiniteit voor techniek, is ook goed. Als de NS morgen een deal sluit met Patty Brard om haar briljante oplossing voor de Fyra uit te voeren, gelooft geen hond het, maar met Matthijs van Nieuwkerk zouden ze een eind komen.
De ingenieurs laten het zich aanleunen. Dat is niet goed. Natuurlijk is het werkend krijgen van die koperen spoelen en plug ’n play mobieltjes een taaie klus. Maar ingenieurs doen het meeste werk en mogen best de credits naar zich toetrekken. Ja, ik weet best dat niemand ooit Windows gekocht heeft, omdat Bill Gates zo’n sexy presentatie gaf – maar hij probeerde het tenminste.
Tweederde van de Nederlandse jongeren wil graag beroemd worden. Sommigen slagen daarin zonder iets te kunnen, maar de meesten doen het door een talent te tonen. Het kan toch niet zo zijn dat een talent voor techniek gegarandeerd niet tot roem leidt, omdat ingenieurs zich de publicitaire kaas van het brood zien eten. Zo trek je geen jongeren naar je vakgebied.
Voor de verkiezing van Ingenieur van het Jaar (u mag nog tot 15 december inzenden) gelden nu vooral criteria die ingenieurs onderling belangrijk vinden. Dat mag natuurlijk. Maar er is ook dringend behoefte aan een nationaal techniekboegbeeld, een vaste tafelgast voor De Wereld Draait Door zodra er iets technisch aan de hand is, een techniekjongen/meisje die moeiteloos deskundigheid claimt op ieder vakgebied dat aan een TU onderwezen wordt. Want zo doe je dat.
