In 2011 en 2012 reisde journaliste Elizabeth Pisani een jaar lang door de Indonesische archipel, met één leidraad: als ze me uitnodigen, zeg ik ja. En uitgenodigd werd ze, want Indonesiërs zijn extreem gastvrij. Soms zat Pisani weken achtereen ergens in een dorpje op een veranda groentes te snijden en met de vrouwen te babbelen, tijdelijk opgenomen in een gezin op een afgelegen Moluks eiland. Onverschrokken stapte ze met een stel dronken walvisvaarders in een bootje voor een vergeefse jacht. Ze ging op campagne met een hopeloze politicus, banjerde door rap verdwijnende jungle en bezocht het islamitische pelgrimsoord waar anonieme seks tot het ritueel hoort.
Alleen al in de titel van haar boek, ‘Indonesia etc, exploring the improbable nation’, ligt een weelde aan detail verscholen. Dat ‘etc’, bijvoorbeeld, is een verwijzing naar de onafhankelijkheidsverklaring, een ultrakort statement dat eindigt met een onvoltooide to-do-lijst, die nooit helemaal is opgepakt. ‘Improbable nation’ verwijst naar de volstrekte toevalligheid van het land, bijeengebracht door een verdreven kolonisator – al zien veel Indonesiërs op afgelegen eilanden de Javanen als de nieuwe kolonisatoren. Zoveel is er niet veranderd.
Liefdevol
Het knappe aan Pisani’s boek is dat het een reisverslag is, met nadruk op de mensen die ze tegenkomt, maar tegelijkertijd de grote thema’s van de Indonesische samenleving aankaart: de alles bepalende banden van de familie/stam, de corruptie, het trauma van 1965, de luidruchtige democratie, het treurige onderwijs, de ontbossing. De paradox loert overal. Men klaagt over de dominantie van Java, maar iedereen wil naar Jakarta. De corruptie is gekmakend, maar men verwacht wel dat een politicus zijn familie banen bezorgt.
Al met al heeft Elizabeth Pisani, die jarenlang als buitenlandse journalist in Indonesië werkte, maar ook in dienst van de overheid HIV-campagnes ontwikkelde, een fascinerend en liefdevol portret geschreven van een land dat internationaal consequent over het hoofd gezien wordt. ‘Bad Boyfriend’ noemt ze Indonesië zelf. Gekmakend, maar onmogelijk om niet van te houden.
