Op 21 augustus 1981 barstte een enorme bubbel kooldioxide uit Lake Nyos in Kameroen. Zo’n 1700 mensen kwamen om door verstikking, met al hun vee en andere dieren in de vallei. Het was een van de meest bizarre natuurrampen van de twintigste eeuw, waarvan de toedracht nog altijd niet helemaal duidelijk is. De ramp is het onderwerp van Stikvallei door Frank Westerman, wiens boeken je blind kunt kopen. Altijd goed geschreven en uitstekend geresearched.

Vergeleken met eerdere boeken die ik van Westerman las, is Stikvallei systematisch opgezet. Uit drie delen bestaat het, vanuit het perspectief van de wetenschappers, de missionarissen en de lokale bevolking. De wetenschappers zijn eigenlijk het minst interessant. Ze zijn vooral bezig met meten en theoretiseren, in de hoop hun vakgenoten af te troeven met een briljante hypothese waar niks tegenin te brengen valt.

De missionarissen kijken neer op de wetenschappers, omdat die zich niet om de slachtoffers bekommeren (behalve als ooggetuigen). De Nederlandse paters organiseren de hulpverlening, maar zijn ook in competitie, zowel met de moslims als met protestantse kerkgenootschappen. Ze worden op handen gedragen door de plaatselijke bevolking, al zijn ze voor hen ook buitenstaanders. De locals hebben hun eigen trauma’s en grieven over de overheid die al het hulpgeld achterover drukt of steekt in zinloze projecten.

Thriller

Westerman was in 1992 voor het eerst in de vallei. Voor dit boek keerde hij bijna twintig jaar later terug. Dat stelt hem in staat te observeren hoe de verhalen over de toedracht veranderden, terwijl eerst de wetenschappers hun belangstelling verloren en later de paters met pensioen gingen. De ramp met Lake Nyos werd onderdeel van de plaatselijke mythologie, de consequentie van een sinister plot om de bevolking uit te roeien. Onwaarschijnlijk, denkt Westerman, tot hij ondervindt dat het onwaarschijnlijke in Kameroen zomaar de waarheid kan zijn. Zo wordt een boek dat aan het begin een zoektocht naar de wetenschappelijke verklaringen lijkt op het eind bijna een thriller.

De kracht van dit boek ligt in Westermans beproefde formule, waarin hij zijn persoonlijke zoektocht en ervaringen centraal stelt. Hij spreekt vele mensen, heeft oog voor detail. Het leest als een roman, maar is een intense documentaire.