Nee, GroenLinks verstopt geen lastenverzwaring

De stelling

Lijsttrekker Lodewijk Asscher (PvdA) schoof aan bij WNL. Hij verdedigde zijn GroenLinks-collega Jesse Klaver tegen een karakteraanval van de Telegraaf, maar viel wel zijn partijgenoot Jeroen Dijsselbloem bij in diens Twitter-aanval op het GroenLinkse belastingplan. Quote (8:30):

We hebben deze week doorrekeningen gehad. Wat ben je nu eigenlijk van plan. En dan is dat meer dan alleen zeggen: ik ben voor verandering. Als je plannen betekenen dat er belasting komt voor ieder gezin van boven de achthonderd euro en je verstopt dat in je programma, dan mag dat ook gezegd worden.

Dus de vraag is: heeft GroenLinks werkelijk een lastenverzwaring van meer dan 800 euro verstopt in zijn programma?

De check

We plaatsten deze stelling maandag 20 februari op de site en deden een oproep via sociale media en in ons netwerk om te helpen met checken. Dat leverde geen complete check op, maar wel enkele aanwijzingen in de mail.

Een van de reacties kwam van voormalig GroenLinks-medewerker Krispijn Beek, die op zijn eigen weblog reageert op een stuk dat de website Geenstijl publiceerde naar aanleiding van Asschers uitspraak. Beek gaat in detail in op de berekeningen die GeenStijl maakte over de kosten die bij huishoudens terecht komen. Wij beperken ons hier tot de uitspraak van Asscher: heeft GroenLinks achthonderd euro per huishouden verstopt?

Het verstoppen zou eruit bestaan dat GroenLinks bij de doorrekening van de milieu-effecten door het Planbureau voor de Leefomgeving (pdf) andere gegevens zou hebben aangeleverd dan bij de doorrekening van de financiële effecten door het Centraal Planbureau (pdf). De partij zou dan goede sier kunnen maken met milieuprestaties waarvan de kosten verborgen blijven.

800 euro

De bron van Asschers bewering is een tweet van zijn partijgenoot Jeroen Dijsselbloem, die letterlijk luidt:

Opslag energierekening meer dan vertienvoudigen: 800 euro extra per gezin. Stiekeme truc is dat je t niet ziet in koopkrachtplaatjes.

Met de opslag energierekening van 800 euro (per jaar) bedoelt Dijsselbloem de opslag duurzame energie. Die vinden we op op pagina 76, tweede bullet point van de PBL-doorrekening. Het gaat in totaal om acht miljard euro. GroenLinks wil dat bedrag uitgeven aan het SDE+programma voor de stimulering van duurzame energie en dat geld vinden door het verhogen van de opslag duurzame energie (ODE). Grootverbruikers (lees: bedrijven) moeten relatief meer bijdragen dan kleinverbruikers (lees: gezinnen), vindt GroenLinks.

Op dit moment verbruikt de industrie zestig procent van alle energie in Nederland. Van die acht miljard komt dan, ruim genomen, de helft bij huishoudens terecht. Op krap acht miljoen huishoudens is dat maximaal 500 euro per jaar. Het bedrag dat Dijsselbloem en Asscher noemen is dus aan de hoge kant.

Verstopt

Dan de kwestie van het verstoppen. Wie de doorrekening van het CPB doorzoekt op ‘opslag duurzame energie’ vindt inderdaad niets. Die acht miljard lastenverzwaring is niet meegenomen. Tegen de Volkskrant legde een medewerker van het PBL uit dat die verzwaring pas na 2021 komt:

De ODE-heffing levert geld op voor subsidies, maar projecten krijgen die pas als energie wordt opgewekt. En voordat, bijvoorbeeld, een windmolenpark draaiende is en subsidie kan krijgen, ben je snel vier jaar verder.

Kortom, het CPB nam het bedrag niet mee, omdat zijn berekening alleen over de periode 2017-2021 gaat. De vier partijen (pagina 27 PBL) die de ODE willen verhogen, nemen dat besluit wel in de komende regeerperiode, maar het effect ervan wordt pas zichtbaar in de periode erna. GroenLinks noemt expliciet 2023, als 2 GigaWatt aan wind op zee gerealiseerd moet zijn (pagina 109 PBL).

Er is geen sprake van een truc van die vier partijen, maar de gebruikelijke gang van zaken bij de SDE+uitgaven die uit de ODE betaald worden. In de woorden van EZ-minister Kamp (VVD), in een brief die hij naar de kamer stuurde bij het openstellen van de aangepaste regeling voor 2017:

De verwachte kasuitgaven worden gebaseerd op realistische aannames van productie uit beschikte projecten en de ontwikkeling van de energieprijzen. De verwachte kasuitgaven zijn daarmee lager dan het bedrag waarvoor het Rijk verplichtingen aangaat. Een verplichtingenbudget van € 12 miljard in 2017 houdt dus in dat de projecten die in 2017 beschikt worden, ten hoogste € 12 miljard aan subsidie kunnen ontvangen gedurende hun looptijd. De daadwerkelijke kasuitgaven voor deze projecten liggen naar verwachting aanzienlijk lager en vinden plaats over de komende 20 jaar (rekening houdend met de realisatietijd van projecten).

Er is dus helemaal niks geks aan om de kosten van duurzame energie (en daarmee ook de bijbehorende lastenverzwaring via de energierekening) in de tijd op te schuiven. Vaak wordt ook minder geld uitgegeven dan gepland. De PvdA weet dat, blijkens bijvoorbeeld vragen daarover tijdens een overleg met Kamp (pdf, pagina 6 bovenaan) in augustus 2016.

Conclusie

Het bedrag dat Dijsselbloem en Asscher noemen klopt niet. Er is ook geen sprake van verstoppen en de PvdA weet dat. Als Dijsselbloem dat even niet scherp had toen hij naar Twitter greep, had een partijgenoot Asscher moeten waarschuwen voor hij de bewering herhaalde. We beoordelen de uitspraak dan ook als onwaar. (sc)