Bij zijn dood in 1948 werd Geoffrey Pyke geroemd als een genie in de klasse van Einstein. Dankzij het openen van de archieven van de MI5 is er nu een levensverhaal dat de lezer onwaarschijnlijk zou vinden als John le Carré het geschreven zou hebben.

Toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak, maakten alle Britten in Duitsland dat ze wegkwamen. Dat was dus een goed moment, bedacht would-be journalist Geoffrey Pyke, om naar Berlijn af te reizen, al sprak hij nauwelijks Duits. Via Denemarken smokkelde hij zichzelf op een vals paspoort binnen, maar hij had zijn eerste stukje nog niet geschreven of hij werd gepakt en opgesloten in een concentratiekamp. Hij ontsnapte, ploegde half Duitsland door naar Nederland en schreef een bestseller over zijn avontuur. Iedereen vond het prachtig, behalve de Britse geheime dienst. Die dacht dat de Duitsers hem hadden laten ontsnappen om als spion in Engeland te plaatsen.

De verdenkingen zouden hem zijn hele leven blijven volgen, al werd hij later (terecht) meer in de communistische hoek geplaatst. Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog bedacht Pyke dat hij een oorlog misschien kon voorkomen door het houden van een opiniepeiling in Nazi Duitsland, waaruit moest blijken dat de bevolking geen oorlog wilde. Een krankzinnig en levensgevaarlijk idee, maar Pyke slaagde erin genoeg vrijwilligers te vinden om enkele honderden interviews te houden. Het rapport kwam te laat om de oorlog nog te voorkomen, maar zijn aanpak legde wel het fundament voor een nieuwe sociologische onderzoeksmethode.

Vliegdekschip

Op een onnavolgbare wijze slaagde Pyke er vervolgens in het vertrouwen te winnen van Louis Mountbatten en Winston Churchill. Samen met wiskundige Desmond Bernal werd hij de ideeënmachine van het Britse oorlogsministerie. Iedereen met een (technisch) probleem bracht het bij hem en dan loste hij het op. Zo gaf hij bijvoorbeeld de aanzet voor wat later de 1st Special Service Force zou worden (de inspiratie voor Quentin Tarantino’s film Inglorious Basterds).

Zijn pièce de résistance was een vliegdekschip van met houtvezels versterkt ijs, dat de geallieerden moest helpen in de strijd tegen de oppermachtige Duitse onderzeeërs in de Atlantische Oceaan. Het kwam tot een schaalmodel in een meer in Canada. Churchill wilde er een aantal laten bouwen, maar toen Alan Turing de Duitse cryptografie brak, waren ze niet meer nodig. De onderzeeërs verloren hun almacht op een andere manier.

Klinkt bovenstaand plot een beetje vol? Er staat nog niets in over Pyke als invloedrijke onderwijsvernieuwer, succesvolle beursspeculant en zo nog het een en ander. Biograaf Henry Hemming brengt het overvolle leven van de radicale, roekeloze en paranoïde ideeënman terug tot een pageturner van 400 bladzijden. Nog nooit een biografie van een wetenschapsman gelezen met zoveel cliffhangers.