Notes on nationalism van George Orwell zou eigenlijk ‘Notes on tribalism’ moeten heten, want wat Orwell hier beschrijft is bekrompen groepsdenken in de breedte, dus inclusief onder meer communisme en politiek catholicisme. Het essay dateert van 1945, maar de observaties kun je zo over de hedendaagse politiek leggen. Neem bijvoorbeeld de drie algemene karaktertrekken die hij signaleert:
- Obsessie met de superioriteit van de eigen stam
- Instabiele hechting, dat wil zeggen, relatief eenvoudige overdraagbaarheid van de loyaliteit op een andere stam
- Onverschilligheid ten opzichte van de werkelijkheid: wat niet in het straatje past wordt genegeerd of ontkend
The nationalist not only does not disapprove of atrocities committed by his own side, but he has a remarkable capacity for not even hearing about them. For quite six years the English admirers of Hitler contrived not to learn of the existence of Dachau and Buchenwald. And those who are loudest in denouncing the German concentration camps are often quite unaware, or only very dimly aware, that there are also concentration camps in Russia.
Verder onderscheidt Orwell drie soorten nationalisme: positief, negatief en overdraagbaar. De eerste groep omvat onder andere Keltisch nationalisme en zionisme – het streven richt zich op het verheffen van de eigen groep. De tweede groep versterkt de interne band door zich juist tegen anderen te keren (denk aan antisemitisme, trotskisme en anglofobie). De derde groep is het interessantst. Dit zijn vormen van nationalisme die eigenlijk een reactie zijn op andermans nationalisme. Orwell schaart er onder andere communisme en pacifisme onder.
Orwell lardeert het betoog met concrete voorbeelden en persoonlijke uithalen naar collegaschrijvers. Allemaal uiteraard in een kraakheldere, scherpe stijl, want schrijven kon die Orwell wel. De complete tekst staat online (net als zijn andere essays), dus sla hem er vooral op na.
