Mensen zijn erg gericht op de korte termijn. Dat maakt het moeilijk om hen ervan te overtuigen dat ze duurzaam in het leven moet staan, want milieu is een zaak van de lange adem.
‘Technologie is van oorsprong bedoeld om ons te beschermen tegen het milieu’, vertelt dr. Andreas Spahn. ‘We bouwden huizen om ons te beschermen tegen het weer, schepen om ons veilig over het water te bewegen. Het lijkt er echter op dat de technologie de laatste honderd jaar een gevaar voor de natuur is geworden. Dat vraagt om een andere manier van denken erover.’
De vraag is of de westerse manier van denken daarvoor is toegerust. De klassieke ethiek gaat vooral over de korte termijn: wat zijn de morele consequenties als ik iets doe dat een onmiddellijk effect heeft, bijvoorbeeld een ander mishandelen of iets stelen? Wanneer de mens via de technologie handelt, worden de consequenties vaak al minder overzichtelijk. Laat staan wanneer de effecten zich pas over de lange termijn opdringen. In andere culturen is de natuur soms meer een waarde op zich, waardoor duurzaamheid zich eenvoudiger in de manier van denken laat integreren.
De inrichting van de westerse maatschappij helpt daarbij niet. De verslechtering van het milieu zal toekomstige generaties treffen, maar zij hebben geen stemrecht. Ze worden dus niet gehoord bij beleidsvorming. Ook economisch is het heel eenvoudig om de rekening van milieuschade naar de toekomst door te schuiven. Het zijn allemaal zaken die het korte-termijn denken maatschappelijk sanctioneren.
Inzittenden
‘Het interessante is dat mensen het belang van duurzaamheid erkennen’, zegt Spahn. ‘Het lukt ze echter niet consequent te leven naar de kennis die ze hebben over het milieu. Daarvoor hebben ze een zetje in de rug nodig – dat weten ze, en ze vragen er vaak zelf om. Gelukkig bestaan er mogelijkheden voor, bijvoorbeeld door milieu-aspecten te vertalen in zaken waar mensen zich wél makkelijk door laten sturen, zoals prijs in de vorm van de CO2-tax. Uiteindelijk moet duurzaamheid echter een vanzelfsprekend onderdeel van het denken worden, en dat bereik je alleen met onderwijs en voorlichting.’
In de technologie begint dat al aardig zijn vruchten af te werpen. Steeds meer ingenieurs worden opgeleid met een permanent oog voor de duurzaamheid van hun ontwerpen. ‘Ingenieurs zijn van nature probleemoplossers’, zegt Spahn. ‘Wanneer ze een auto ontwierpen, hielden ze al rekening met de veiligheid van de inzittenden. Dat is ook een ethisch vraagstuk. Duurzaamheid is een nieuw aspect, maar het vraagt van ingenieurs geen fundamentele wijziging in de manier van denken. Het probleem is anders, maar de aanpak ervan verschilt niet wezenlijk.’
