Bij veel grote (politieke) beslissingen zijn de gevolgen niet met zekerheid voorspelbaar. Er is dus een risico dat het verkeerde besluit valt over bijvoorbeeld de opslag van nucleair afval. Hoe ga je met die onzekerheid om?
Stel dat mensen erg bang zijn dat de ondergrondse opslag van het broeikasgas CO2 onder hun woonplaats zal leiden tot een ‘blow out’, waarbij het gas in grote hoeveelheden ontsnapt en, omdat het zwaarder is dan lucht, iedereen verstikt. Wetenschappers zijn geneigd te reageren dat de kans hierop extreem klein is. Dat kunnen ze onderbouwen met kansrekening. Veel mensen vinden dat soort sommetjes onbevredigend. Liever doen ze een beroep op het voorzorgsprincipe, dat stelt dat je bij de geringste kans op grote gevolgen, voor huidige of toekomstige generaties, moet afzien van een bepaalde technologie.
Dr. Martin Peterson houdt zich bezig met dit soort afwegingen, die verregaande maatschappelijke gevolgen kunnen hebben. Over het voorzorgsprincipe zegt hij: ‘Daar bestaat eigenlijk geen coherente interpretatie van. Je kunt het bij wijze van spreken gebruiken om alles tegen te houden, want er is altijd wel onzekerheid. Tegelijkertijd is het onbevredigend om technologische risico’s terug te brengen tot kansrekeningen. Je zult dus andere manieren moeten vinden om je geloof in de juistheid van een beslissing te onderbouwen.’
Waterdicht
Peterson ziet het niet als de taak van ethici om recepten voor beslissingen uit te denken. Hem gaat het er vooral om dat burgers en politici zich bewust zijn van de waarde van hun argumenten en de plek van technologische risico’s in de maatschappij.
Een kleinschaliger voorbeeld is medische apparatuur. Wetenschappers keuren van nature liever iets ten onrechte af dan iets te onrechte goed. Zo weten ze zeker dat wat zij als waar beschouwen, ook werkelijk waar is. Als die voorkeur zijn weg vindt in medische apparatuur, dan beïnvloedt ze wellicht de diagnose. Peterson: ‘Veel computermodellen bevatten ethische aannamen, bijvoorbeeld om de kosten van een milieu- of verkeersmaatregel af te wegen tegen het aantal mensenlevens dat erdoor gered kan worden. Dat is niet erg, want anders kun je niet werken. Maar je moet je er wel van bewust zijn.’
Bij bekende technologieën vallen dergelijke aannames op te sporen (al zijn het er vaak erg veel), maar bij nieuwe technologieën, zoals nanotechnologie of CO2-opslag, is dat moeilijker omdat de onzekerheden zo groot zijn. Het gevolg is dat het waterdicht onderbouwen van beslissingen moeilijk is. ‘Er zijn verschillende manieren om het nemen van technologische risico’s te rechtvaardigen’, zegt Peterson. ‘Maar soms moet je er simpelweg voor kiezen om bepaalde dingen te geloven en daar je besluit op te baseren.’
