Peter Handke: Die Angst des Tormanns beim Elfmeter

Soms heb je van die voetbalwedstrijden die veelbelovend van start gaan, met een paar snelle aanvallen en een bal op de paal, bijvoorbeeld, maar waar daarna de klad in komt. Je kunt niet zeggen dat er niks gebeurt, want de bal wordt nog steeds heen en weer geschoven, maar de spelers zijn door angst voor een tegendoelpunt bevangen. Ergens weet je wel dat het 0-0 zal blijven, maar je kijkt toch verder in de hoop op iets van bevrijding. Dat gevoel bekroop me bij het lezen van Die Angst des Tormanns beim Elfmeter, de klassieker uit 1970 van Peter Handke, die al snel verfilmd werd door Wim Wenders.

Het verhaal draait om monteur Joseph Bloch, die op een dag wegloopt van zijn werk omdat hij denkt ontslagen te zijn. Dat blijft Bloch de hele roman door doen, ergens in een impuls naartoe gaan, er na aankomst niet weten wat te doen en dan weer weglopen. In het begin vermoordt hij een vrouw met wie hij is meegegaan. Daarna is hij op de vlucht voor de politie, maar daar lijkt hij zich niet bijzonder druk om te maken. Bloch blijft hangen in een grensdorpje waar hij niks te zoeken heeft behalve een oude vriendin die niets meer is dan dat.

Motieven

Handke blijft weg van Blochs motieven, als die er al zouden zijn. Daardoor dring je nooit werkelijk door tot de man die maar wat door het verhaal scharrelt. Dat is ongetwijfeld ook de bedoeling van Handke, een gedisciplineerde schrijver die zijn personages en stijl consequent vormgeeft. Handke zit zijn hoofdpersoon dicht op de huid, met minutieuze beschrijvingen van zijn handelingen en zijn omgeving, maar over zijn gedachten kom je als lezer niet veel meer te weten dan dat hij zich afvraagt of het al tijd is om naar het café te gaan.

Het is eenvoudig om het verhaal als een commentaar op het naoorlogse Oostenrijk te zien: het willekeurige geweld, het weglopen voor verantwoordelijkheid, de doelloosheid van een leven op de vlucht. Peter Handke (van 1942) hoort bij de generatie die haar ouders ter verantwoording riep. Dat verklaart allicht ook het lichte ongeduld dat zich van mij tijdens het lezen meester maakte. Het is een goede roman, dat zeker, maar hij bezit niet meer met de lading die hij bij verschijning had.