Een diep tragische Joker

Vergeet het hele superheldenuniversum waarin Joker ontstond. Vergeet ook de vertolking van Heath Ledger. De man die Joaquin Phoenix neerzet in Joker heeft daar allemaal niks mee te maken. Dit is een film over een kwetsbare man die in zijn pijn en verwarring naar geweld grijpt om zichzelf te verdedigen. Misschien een beetje overdreven om die pestkoppen zo bloederig af te maken, denk je als kijker, maar ze hadden het er wel naar gemaakt.

Iedereen ziet dat Arthur een makkelijk doelwit is. De straatschoffies die zijn reclamebord afpakken en hem in elkaar slaan. De collega’s van de clowncentrale. De drie dronken bankiers in de metrowagon. Het publiek in de comedyclub. De televisiekomiek die een slachtoffer zoekt voor zijn show. Arthur ondergaat het, blijft altijd optimistisch. Dat zou best wel eens met zijn medicijnen te maken kunnen hebben, die worden wegbezuinigd door de gemeenteraad van Gotham. Er heerst chaos in de stad vanwege de economische malaise. De moord op drie bankiers door een clown werkt als een katalysator. De demonstranten hullen zich in clownsmaskers. De antiheld wordt een held.

Karikatuur

Joaquin Phoenix, vrijwel voortdurend in beeld, draagt in zijn eentje de film. Een man die best wel wat liefde had willen kennen, maar beseft dat dat er niet in zit. Er is wat te doen geweest dat hij geen realistische psychiatrische patiënt zou neerzetten. Dat zal best. Maar je kunt niet volhouden dat het een karikaturale vertolking zou zijn. Deze Joker is een personage met wie je kunt meevoelen. Een fantastische karakterrol. Ga dat zien.

Toch nog even terug naar de superhelden. Dankzij die link gaan heel veel mensen een karakterstudie bekijken die daar anders hun neus voor zouden ophalen. Dat is mooi. Maar vooral biedt dit een opening naar nog gelaagdere superheldenfilms. De Batmantrilogie van Christoper Nolan bracht al meer diepgang, maar goed en fout waren duidelijk gescheiden. Heath Ledgers Joker was fenomenaal maar volstrekt immoreel. Batman vertegenwoordigde het goede.

Die zekerheid vervalt na deze Joker. Ik ga geen plotwendingen weggeven, maar me wel dit afvragen: dat hele Wayne Enterprises waar Batmans fortuin op rust, deugt dat eigenlijk wel? De vleermuisman gebruikt het kapitaal om de misdaad in Gotham te bestrijden, maar welke rol heeft zijn bedrijf gespeeld bij het ontstaan van de ellende? Ik kijk uit naar een film waarin de rollen nog meer verschuiven.