Nog een Japans boek dat op de stapel lang: Silence van Shusaku Endo, drie jaar geleden verfilmd door Martin Scorcese. In de previews daarvan kwam nogal de nadruk te liggen op fysieke martelingen, die in het boek wel een rol spelen, maar er niet centraal staan. De roman uit 1966 gaat over de geestelijke kwellingen van een jonge Portugese priester in Japan.
De context is even eenvoudig als onverbiddelijk. In het Japan van 1640 staat christenen, als ze ontdekt worden, de doodstraf te wachten. Twee Portugese priesters nemen het op zich om de verdrukte gelovigen bij te staan en gaan clandestien aan land. Daar komen ze er al snel achter dat hun aanwezigheid leidt tot een verhoogde jacht op de lokale christenen, die meermaals hun leven geven om de twee priesters te beschermen. Een van de priesters vindt de marteldood, de ander wordt in leven gehouden. De bedoeling is dat hij, als voorbeeld voor de christenen, zijn geloof publiekelijk zal opgeven onder dreiging van marteling.
De kern van het boek gaat over de dilemma’s van de gevangen priester, Sebastian Rodriguez, die door zijn verhoorders steeds verder spiritueel in het nauw gebracht wordt. Het begint met de vraag die hij ook op de boot naar Japan al had bedacht: zal hij bestand zijn tegen marteling? Daarna: waarom krijgt hij geen antwoord op zijn gebeden? En later: is zijn afvalligheid en dus het verdoemen van zijn ziel een offer dat hij moet brengen om de overgebleven christenen van Japan te beschermen? Heeft God voor hem de rol van Judas in gedachten?
Graham Greene
Ik moest tijdens het lezen herhaaldelijk denken aan The power and the glory van Graham Greene, over de enig overgebleven priester in de Mexicaanse provincie Tabasco, tijdens een periode van zware christenvervolging daar. Ook hij brengt niet alleen zichzelf maar ook zijn kudde in gevaar met zijn aanwezigheid. Dat bleek niet een heel originele associatie, want het was mensen al eerder opgevallen. Shusaku’s Endo’s roman is wat intellectueler dan Graham Greene’s, waarin meer de nadruk ligt op de wanhoop van de alcoholische priester.
Persoonlijk vond ik het wat lang duren voordat Silence aanbelandt bij het centrale thema van het boek, maar eenmaal daar leidt het de lezer zonder veel omhaal van woorden door de morele depressie van vader Rodriguez heen. Je hoeft geen katholiek te zijn om dit boek te waarderen, maar moet wel een antenne hebben voor de innerlijke strijd van de gelovige om te begrijpen waar de priester doorheen gaat. Anders denk je waarschijnlijk de hele tijd: man, doe gewoon wat er van je gevraagd wordt en vertrap dat kruisbeeld, kan jou het schelen, dan ben je overal vanaf.
