Zoals Schrödingers kat tegelijkertijd leeft en dood is, zo bestaan er in 4 3 2 1 van Paul Auster vier parallelle versies van Archie Ferguson, die we als lezer volgen tot aan het eind van zijn studententijd. Conceptueel spannend, maar uiteindelijk ook een beetje saai.

Ik begon drie jaar geleden aan het boek, toen Paul Auster naar Rotterdam zou komen en ik het gesprek zou voorbereiden. Auster liet het op het laatste moment afweten vanwege gezondheidsproblemen en het boek belandde in de kast, waar het mij met zijn rug van ruim 800 pagina’s beschuldigend bleef aanstaren. Nu las ik het alsnog in één moeite uit.

Archie Ferguson is geboren op 3 maart 1947, exact een maand na Auster zelf. Hij groeit op in New Jersey, niet ver van de plek waar de auteur zelf zijn jonge jaren doorbracht. Een van de versies van Archie gaat naar Columbia University, net als Auster, alle vier willen ze schrijver worden. Kortom, er hoeft niet aan getwijfeld te worden dat de auteur hier zeer rijkelijk uit zijn herinneringen geput heeft om vier verschillende levens te schetsen die hij had kunnen hebben.

Rijkelijk

Waar Auster in zijn vroege romans van de raadselachtige personages en strakke, feitelijk zinnen was, neigde hij later naar meer ‘normale’ karakters en een meanderende vertelstijl. Die trekt hij in deze roman door. Er is weinig vreemds aan Archie Ferguson, gewoon een wat onzeker kind/puber/student tegen de achtergrond van de roerige jaren zestig: de moord op JFK en MLK, de oorlog in Vietnam, de studentenprotesten.

Je moet ervan houden, de mijmeringen, de niet al te opzienbarende gebeurtenissen. Mij lag het tempo te laag, al bleek dat bij de tweede leesetappe minder erg te zijn dan ik me herinnerde. Als fan van Austers eerdere werk vond ik het teleurstellend. Niet dat het een slecht boek is, zeker niet. Maar Auster heeft in de loop van zijn schrijverscarrière een beweging in vertelstijl doorgemaakt die anderen meer zal aanspreken dan mij.

Een totale breuk mag je het overigens niet noemen. Leviathan, wat ik zijn beste boek vind, gaat over een man die erachter komt dat een vriend van hem een linkse bommenlegger is geworden. In 4 3 2 1 gaan lange passages over het ontstaan van de terreurbeweging Weathermen. Geweld als vorm van vervreemding is een thema dat Auster al die jaren heeft vastgehouden.