‘Het zwarte boek’ is de vijfde roman van Orhan Pamuk die ik lees en de derde waarin de hoofdpersoon op zoek gaat naar een vrouw die ingewijd lijkt te zijn in geheimen waar hij geen weet van heeft. Dat kun je wel een patroon noemen, vind ik. De andere twee zijn overigens ‘Het nieuwe leven’ en ‘Sneeuw’.

Over sneeuw gesproken: dat doet het in ‘Het zwarte boek’ ook, overvloedig zelfs, terwijl de hoofdpersoon door Istanbul zwerft en langzaamaan een andere identiteit krijgt – ook een thema dat in Pamuks werk regelmatig terugkeert. ‘Het witte kasteel’ ging erover en ‘Mijn naam is karmozijn’ tot op zekere hoogte ook.

Niet dat je Pamuk een formuleschrijver kunt noemen, want ook ‘Het zwarte boek’ is weer uniek in zijn zoektocht, waarin het sufisme een belangrijke rol speelt. Bij mij roept het associaties op met Salman Rushdie’s eersteling ‘Grimus’, een nogal hermetisch boek dat ook een zoektocht is die zwaar leunt op het oude Perziche verhaal ‘De samenkomst van de vogels’ van Nuruddin Attar. Kortom: aanbevolen.

Ik ben een sucker voor leuk uitziende boekjes. Dus toen ik ‘Gaudí in Manhattan’ van Carlos Ruiz Zafón voor 4,95 zag liggen bij de AKO, was ik al bijna verkocht. Mooie harde omslag, intrigerend beeld. Ik vreesde nog een Paolo Coelho-achtige zweefkees te pakken te hebben, dus las de achterkant. Daar repte een recensent van Gabriel Garcia Márquez. Toen was ik helemaal verkocht.

Ik sloeg het boekje open en las: “Jaren later, toen ik gadesloeg hoe de rouwstoet van mijn meester door de Paseo de Gracia trok, moest ik denken aan het jaar dat ik Gaudí leerde kennen en mijn lot voorgoed veranderde.”

Onmiddellijk liep ik naar de boekenkast, haalde ‘Honderd jaar eenzaamheid’ van Márquez eruit en las op de eerste pagina: “Vele jaren later, staande voor het vuurpeloton, moest kolonel Aureliano Buendía denken aan de lang vervlogen middag, toen zijn vader hem meenam om kennis te maken met het ijs.”

U bent bij deze gewaarschuwd.

Nog maar een paar weken geleden sloeg ik de laatste pagina van ‘Slapstick’ dicht, de roman van Kurt Vonnegut over een even lelijke als intelligente tweeling in post-apocalyptisch Amerika. Toen dacht ik nog: hoe zou het met hem zijn? Nu weet ik het: toen ik dat dacht, viel hij van de trap en gisteren overleed hij aan de gevolgen van het letsel.

Vonnegut, zelf als Amerikaans krijgsgevangene overlevende van het bombardement op Dresden, werd bekend met ‘Slaughterhouse Five’, waarin hij net als het dadaïsme de gruwelen van de oorlog verdronk in absurdisme. Bij mij staat het in het korte lijstje van romans die een onuitwisbare indruk gemaakt hebben. En nu is Kurt dus van de trap gevallen en dood.

Zo gaat dat.

De vlot geïrriteerde lezer valt meteen twee dingen op aan ‘De brug’, het boekenweekgeschenk van de hand van Geert Mak, over de Galatabrug die het oude en moderne deel verbindt van het Europese deel van Istanbul. Het eerste is dat Mak nog telt in miljoenen, terwijl er alweer een poosje zes nullen van de Turkse lira af zijn. Maar goed, daar hebben de Turken zelf ook moeite mee. Het tweede is dat de stad bij herhaling Islambol genoemd wordt. Dat was in de achttiende eeuw een poosje gebruik aan het hof van Mehmet III, maar hier oogt het toch vooral als een tikfout met Freudiaanse trekjes.

Mak mengt in ‘De brug’ een geschiedenis van Turkije in zevenmijlslaarzen met gesprekken die hij voerde met de bewoners van de brug. Die laatste passages zijn verreweg het interessantst, al schraapt Mak – het lot van de journalistiek – hoogstens aan het oppervlak van de personages. De clichés vliegen je ook om de oren, maar goed, het leven op een paar euro per dag bestaat nu eenmaal voor een belangrijk deel uit clichés. Al met al een vlot geschreven niemendalletje, zoals de meeste boekenweekgeschenken.

Even geen film vandaag, maar een boek. ‘Boven is het stil’ van Gerbrand Bakker is al voor het nodige genomineerd. Eergisteren kwam daar de longlist van de Libris literatuurprijs bij.

En het moet gezegd: een verfrissend boek, hoewel het binnen de in Nederland epidemische flets-naturalistische stijl blijft. De flaptekst doet het ergste vermoeden over de hoofdpersoon (‘Een onverwachte brief en een even onverwacht bezoek maken dat hij zich niet langer kan verstoppen voor de wereld en voor zichzelf’), maar het valt mee.

Helmer is een boer die met het een en ander worstelt, zoals een bedlegerige vader en een dode broer, maar hij doet daar niet pseudo-diepzinnig over. Hij melkt gewoon de koeien, laat alles over zich heenkomen en neemt af en toe een beslissing. ‘Boven is het stil’ is literatuur zonder fratsen.