In A Confession (lees gratis) vertelt Leo Tolstoy over zijn geloof, hoe hij het meekreeg, hoe hij het afwees en hoe hij het hervond. De Orthodox Russische kerk vond het zo bedreigend dat het in eigen land niet mocht verschijnen, ondanks de roem van de auteur. Tolstoy wijst het rationele, dogmatische geloof af. Hij ziet meer in een mystiek Godsgeloof, dat veel gemeen heeft met het boeddhisme.

At the time it was so essential for me to believe in order to live that I subconsciously hid from myself the contradictions and obscurities of religious dogma. But there was a limit to the amount of meaning that could be read into the rituals.

Het is een mooi, persoonlijk boekje, waarin Tolstoy ook openhartig over zijn zelfmoordneigingen vertelt. Het is daarmee een goede inleiding in het gedachtegoed van een van de grondleggers van het christen-anarchisme. Mahatma Ghandi was een van de bewonderaars van dit deel van Tolstoys oeuvre, zodat de rijkweidte ervan enorm genoemd mag worden.

De geur van guave is een interviewboekje uit 1982, of eerder een gesprek tussen Gabriel Garcia Marquez en zijn goede vriend Plinio Mendoza. Of nou ja, het is ook geen gesprek, want Mendoza weet natuurlijk al lang wat zijn vriend wil vertellen. Hij geeft gewoon een reeks voorzetten die Gabo mag inkoppen.

Het gaat over twee dingen. Ten eerste zijn leven. Zijn grootvader, de kolonel, bij wie hij opgroeide. De kleine hel van het internaat in Bogotá waar hij niettemin Kafka en Faulkner ontdekte. De vier eerste romans die slecht verkochten. Hoe zijn vrouw geld bij elkaar schraapte, terwijl hij Honderd Jaar Eenzaamheid schreef, in de hoop dat de vijfde poging dan wel succes zou brengen. Zijn bewondering voor Fidel Castro, die een heel goede eindredacteur was.

Lees meer Gabriel Garcia Marquez in gesprek met Plinio Mendoza

Op de valreep van de Boekenweek het geschenk uit. Verreweg het beste van deze eeuw. Annejet van der Zijl kreeg het verhaal in de schoot geworpen: een Hollandse jongeman die verliefd wordt op een zwart meisje in het Charleston van de vroege negentiende eeuw, waar ze hun liefde, laat staan hun huwelijk verborgen moeten houden. Het zuiden van de Verenigde Staten is een wrede maatschappij, waar iedereen die zijn slaven niet als vee behandelt wordt uitgekotst.

Van zo’n verhaal kun je nogal een melodrama maken, maar Annejet van der Zijl houdt het zakelijk. Ze zet wat trucjes in om het verhaal spannend in elkaar te steken, maar verder heeft ze geen opsmuk nodig om met name Leon levendig neer te zetten. Juliette komt er bekaaider vanaf, ongetwijfeld bij gebrek aan bronnen. Want in het half jaar dat Van der Zijl had, heeft ze ook nog eens een indrukwekkende hoeveelheid onderzoek gedaan, aan beide kanten van de oceaan. Petje af.

Notes on nationalism van George Orwell zou eigenlijk ‘Notes on tribalism’ moeten heten, want wat Orwell hier beschrijft is bekrompen groepsdenken in de breedte, dus inclusief onder meer communisme en politiek catholicisme. Het essay dateert van 1945, maar de observaties kun je zo over de hedendaagse politiek leggen. Neem bijvoorbeeld de drie algemene karaktertrekken die hij signaleert:

1. Obsessie met de superioriteit van de eigen stam
2. Instabiele hechting, dat wil zeggen, relatief eenvoudige overdraagbaarheid van de loyaliteit op een andere stam
3. Onverschilligheid ten opzichte van de werkelijkheid: wat niet in het straatje past wordt genegeerd of ontkend

Lees meer George Orwell: Notes on nationalism

‘Toen ik in 1975 voor het eerst van mijn leven in Leningrad verbleef, was het nog maar negen jaar geleden dat Anna Achmatova de laatste adem had uitgeblazen’, begint Jan Brokken zijn reisverslag De gloed van Sint-Petersburg. Fragmenten uit de zinnen erop: ‘Haar invloed was nog altijd merkbaar … Echt verboden was haar werk niet langer … toch riep haar naam nog altijd … Anna Achmatova zat nog half in het verdomhoekje.’

Na die eerste alinea vermoed je als lezer drie dingen:

• Het zou wel eens heel veel over Anna Achmatova kunnen gaan
• De auteur gaat koketteren met herinneringen
• De auteur is geen begenadigd stilist

De gloed van Sint-Petersburg heeft de gedaante van een serie wandelingen door de Russische stad, waarbij Jan Brokken dan (toevallig) moet denken aan een grootheid uit de Russische kunst, over wie hij vervolgens een of twee pagina’s uitwijdt op een vrij oppervlakkige, Wikipedia-achtige wijze. Hij bezoekt musea, spreekt eens een voorbijganger. Laat merken dat hij welzeker een belezen en bereisd mens is.

Enfin, wanneer je weinig tot niets weet van de Russische kunstscene onder de Sovjets, dan steek je er het nodige van op, maar over Sint-Petersburg als stad kom je niks te weten. Al met al geen beroerd boek (en beter geschreven dan de eerste alinea doet vermoeden), maar het verwaait voor je er erg in hebt.