Canoeing in the Wilderness klinkt avontuurlijker dan ‘Studeerkamergeleerde gaat kamperen’, maar dat laatste dekt dit reisverslag van Henry David Thoreau beter. Het beslaat een week lange tocht langs de meren, moerassen en bossen van Maine halverwege de negentiende eeuw. Thoreau vertelt in detail wat hij ziet en meemaakt, wat op den duur nogal eentonig is. Dat is echter niet de voornaamste attractie van dit dunne boekje.

Ik heb me vooral vermaakt met de interactie tussen Thoreau en de door hem ingehuurde Indiaan, Polis, voor wie dit helemaal niet de wildernis is, maar de achtertuin waar hij af en toe een eland schiet en toeristen rondleidt. Terwijl Thoreau het steeds zwaarder krijgt, banjert Polis vrolijk voort en vist zijn opdrachtgever uit het bos als die weer eens verdwaald is. Thoreau schrijft het allemaal feitelijk op, maar je proeft als het ware Polis’ gevoel dat hij met een onnozele op stap is.

Lees verder Henry David Thoreau: Canoeing in the Wilderness

Oudheidkunde in de media is doorgaans een bombardement van leuke weetjes, liefst met de toevoeging ‘baanbrekend nieuw inzicht’. Soms is zelfs het weetje onwaar: vooral als het een Bijbeltekst zou bevestigen of ontkrachten is waakzaamheid geboden. De echte doorbraken vinden doorgaans in stilte plaats door nauwkeurige analyse van een heleboel data. De jaarringen van heel veel stukken hout tellen, bijvoorbeeld, of je door duizenden kleitabletten heen worstelen.

Oudheidkunde is een wetenschap van Jona Lendering is in de kern een overzicht van het wetenschappelijke arsenaal dat oudheidkundigen tegenwoordig tot hun beschikking hebben: dateringsmethoden, taalkundige inzichten, luchtfoto’s en radar, dna-analyse, patroonherkenning met kunstmatige intelligentie en meer. Helaas raken veel wetenschappers dat overzicht kwijt, waardoor het bijvoorbeeld kan gebeuren dat taalkundigen vrolijk publiceren over papyri zonder in de gaten te hebben dat het om vervalsingen gaat, want dat is een onderwerp waar andere collega’s zich mee bezig houden.

Lees verder Jona Lendering – Oudheidkunde is een wetenschap

In Generatie 9/11 koppelt NRC-journalist Lotfi el Hamidi zijn eigen ervaringen als jongere in Rotterdam-West aan algemene analyses over de wereld na de aanslagen op het WTC. Dat eerste is logischerwijs het meest unieke aan dit boek, want over het laatste is de afgelopen twintig jaar best al het nodige geschreven, ook door mij.

De bundel bestaat uit tien essays met telkens een andere invalshoek: de directe impact van de aanslagen, het korte moment van zelfreflectie in Amerika (Waarom haten ze ons?), de gevolgen voor hoe tegen moslims aangekeken werd, de consequenties daar weer van voor hun positie in de samenleving. Zoals El Hamidi zelf constateert: er is inmiddels een nieuwe generatie voor wie 9/11 een stuk geschiedenis is dat wordt doorgegeven. De omslag in de samenleving hebben zij niet meegemaakt, de huidige situatie is voor hen ‘normaal’. Met name voor die generatie is dit boek een perfecte inleiding in de materie: toegankelijk zonder thema’s over te slaan, belezen zonder pedanterie.

Voor mij als veteraan van de discussie had het persoonlijke wel wat sterker naar voren mogen komen. El Hamidi stelt zijn eigen (Rotterdamse) ervaringen in dienst van het grotere verhaal dat hij wil vertellen. Dat had hij van mij mogen omdraaien. Maar allicht komt dat nog een keer.

Met Jakarta heb ik helemaal niets. Vol, vuil en niet bezienswaardig. Ik raad iedereen die erheen gaat aan om meteen de trein naar Bogor te nemen – al is dat tegenwoordig zo goed aan de hoofdstad vastgegroeid. Toch slaagt Philip Dröge (van wie ik eerder Tambora las) er zowaar in iets van zijn liefde voor de stad op mij over te brengen met Moederstad, een verhaal over de moderne stad, de archeologische erfenis van de Nederlanders en zijn voorouders van wie de eerste al vlak na de oprichting van Batavia aan wal ging.

Door die omstandigheid kan Philip Dröge zo’n beetje de complete historie van de stad schetsen aan de hand van zijn familiegeschiedenis. Zo wordt een verhaal dat anders abstract zou blijven ineens heel persoonlijk. Daardoorheen weeft hij een aantal bezoeken aan de moderne stad, waarin hij op zoek gaat naar plaatsen waar zijn verwanten gewoond hebben. En passant komen ook wat andere plekken van belang voorbij – en de constatering dat het oude Batavia behoorlijk onzichtbaar is geworden, maar tegelijkertijd alomtegenwoordig, bijvoorbeeld omdat de infrastructuur van wegen en wijken intact is gebleven.

Lees verder Philip Dröge: Moederstad

Dominion van Tom Holland is een controversieel boek. De een vindt het prachtig, de ander spreekt van kwakgeschiedenis. Vast staat dat Holland niet van de straat is. Hij racet door 2000 jaar geschiedenis heen en laat daarbij een lang spoor van voetnoten na. Hier schrijft een belezen man met een plan.

Dat plan is om te laten zien hoe het christendom het moderne denken gevormd heeft, inclusief allerlei seculiere instituties als wetenschap, vrijheid van godsdienst en democratie. Meer precies (maar minder uitgesproken) is het plan om te laten zien dat het intellectuele, liberale christendom dit heeft gedaan, dat het in zekere zin al die tijd gekost heeft om de radicale vrijheidsboodschap van Jezus en Paulus werkelijk te laten landen. Zo’n plan is mooi, want het geeft een duidelijke lijn aan een boek en dat leest prettig.

Lees verder Het impressionisme van Tom Hollands Dominion

In A Confession (lees gratis) vertelt Leo Tolstoy over zijn geloof, hoe hij het meekreeg, hoe hij het afwees en hoe hij het hervond. De Orthodox Russische kerk vond het zo bedreigend dat het in eigen land niet mocht verschijnen, ondanks de roem van de auteur. Tolstoy wijst het rationele, dogmatische geloof af. Hij ziet meer in een mystiek Godsgeloof, dat veel gemeen heeft met het boeddhisme.

At the time it was so essential for me to believe in order to live that I subconsciously hid from myself the contradictions and obscurities of religious dogma. But there was a limit to the amount of meaning that could be read into the rituals.

Het is een mooi, persoonlijk boekje, waarin Tolstoy ook openhartig over zijn zelfmoordneigingen vertelt. Het is daarmee een goede inleiding in het gedachtegoed van een van de grondleggers van het christen-anarchisme. Mahatma Ghandi was een van de bewonderaars van dit deel van Tolstoys oeuvre, zodat de rijkweidte ervan enorm genoemd mag worden.

Ik mag graag op de veranda van een vakantiehuisje naar de vogels kijken. Dat is echter iets anders dan tien pagina’s lezen over iemand die dat aan het doen is. Dat trek ik niet echt, ervoer ik tijdens het lezen van Walden van Henry David Thoreau, een van Amerika’s grote schrijvers en denkers van de negentiende eeuw, die bij zijn leven overigens vrij onbekend bleef. Walden is het verslag van een tweejarig verblijf in een hut bij het gelijknamige meertje in Massachusetts. Door zo eenvoudig mogelijk te leven wilden hij doordringen tot de kern van het bestaan.

Dat leidt tot mooie en bij vlagen vermakelijke passages over de noodzaak van kleding en onderkomen, in contrast van wat mensen daarvan maken zodra ze wat beter af zijn. De lange passages over praktische zaken die hij moet regelen om zijn autarkische levensstijl tot stand te brengen vond ik minder boeiend, al dragen die natuurlijk wel bij aan het scheppen van de sfeer. De stijl is bijna journalistiek, met veel gevoel voor detail.

Lees verder Henry David Thoreau: Walden

Über die Dummheit (hier gratis te downloaden) is een rede die Robert Musil in maart 1937 hield in Wenen, exact een jaar voor de Anschluss, die zijn schaduw op dat moment al vooruit wierp. Toch gaat het nergens expliciet over politiek, al laat het zich in de eerste zin al raden in welke context het verhaal begrepen mag worden:

Einer, so sich unterfängt, über die Dummheit zu sprechen, läuft heute Gefahr, auf mancherlei Weise zu Schaden zu kommen; es kann ihm als Anmaßung ausgelegt werden, es kann ihm sogar als Störung der zeitgenössischen Entwicklung ausgelegt werden.

Lees verder Robert Musil: Über die Dummheit

De geur van guave is een interviewboekje uit 1982, of eerder een gesprek tussen Gabriel Garcia Marquez en zijn goede vriend Plinio Mendoza. Of nou ja, het is ook geen gesprek, want Mendoza weet natuurlijk al lang wat zijn vriend wil vertellen. Hij geeft gewoon een reeks voorzetten die Gabo mag inkoppen.

Het gaat over twee dingen. Ten eerste zijn leven. Zijn grootvader, de kolonel, bij wie hij opgroeide. De kleine hel van het internaat in Bogotá waar hij niettemin Kafka en Faulkner ontdekte. De vier eerste romans die slecht verkochten. Hoe zijn vrouw geld bij elkaar schraapte, terwijl hij Honderd Jaar Eenzaamheid schreef, in de hoop dat de vijfde poging dan wel succes zou brengen. Zijn bewondering voor Fidel Castro, die een heel goede eindredacteur was.

Lees verder Gabriel Garcia Marquez in gesprek met Plinio Mendoza