Primo Levi is de schrijver van ‘Is dit een mens?’, een aangrijpend onderzoek in romanvorm naar de betekenis van Auschwitz, waarvan hij een overlevende was. Onlangs stuitte ik op een tweedehands bundeltje met autobiografische verhalen, ‘Liefde en Meccano’.

In het titelverhaal probeert de elfjarige Primo zijn liefde voor Lidia duidelijk te maken, eerst door haar aan te zetten een postzegelverzameling te beginnen, zodat hij haar zegels uit zijn eigen verzameling cadeau kan doen, later door een ingewikkeld bouwwerk van Meccano voor haar te maken. Voor dat laatste roept hij de hulp in van de rouwdouwerige Carlo, die over een grote doos Meccano beschikt. Groot is zijn teleurstelling als Lidia weinig aandacht heeft voor de intellectuele prestatie die hij voor haar geleverd heeft. Carlo steelt de show met een paar postzegels in een cellofaantje.

Vanochtend zette ik het bundeltje op zijn plek in de boekenkast. Ineens drong een politieke metafoor tot me door, van een partij vol intellectuele hoogvliegers die moet ervaren dat het geliefde volk haar niet begrijpt. Ik schoof het boekje naast ‘Is dit een mens?’ Er waren zoveel belangrijker dingen om me druk over te maken.

Oskar, de negenjarige hoofdpersoon uit ‘Extreem luid en ongelooflijk dichtbij’, de jongste roman van Jonathan Safran Foer, heeft veel gemeen met zijn vierjarige naamgenoot uit ‘De blikken trommel’ van Günther Grass. De eerste Oskar speelt tamboerijn, de tweede trommelt. Allebei proberen ze ordening aan te brengen in het geweld van de volwassen wereld. Grass’ roman gaat voor een belangrijk deel over het nazisme, Foers roman over de aanslag op het WTC.

De vader van Foers Oskar is bij de terroristische aanslag om het leven gekomen. Oskar vindt een sleutel die zijn bezit was, en gaat in New York op zoek naar een zekere Black die hem zou kunnen helpen bij het vinden van het bijbehorende slot. Die zoektocht en de naam Black zijn ook literaire verwijzingen, om precies te zijn naar de New York trilogie van Paul Auster (een persoonlijke vriend van Foer). De hoofdmotieven van Foers roman zijn dus ontleend aan het werk van andere meestervertellers.

Dat had nog goed kunnen aflopen, als Foer niet ook nog eens de zoektocht van Oskar had doorsneden met een vrij hermetisch verhaal over hoe diens grootouders het bombardement van Dresden overleefden, en aan vormexperimenten. Het resultaat is geen slecht boek, maar wel een dat veel beter had gekund.