Porfolio cultuur: strategie en businessplannen

United 93

125

Met dit weer heb je bij Cinerama al gauw een zaaltje voor jezelf alleen. Dus kon ik in alle rust kijken naar United93, over het vierde vliegtuig van 11 september 2001, dat zijn bestemming niet haalde, maar crashte in een veldje in Pennsylvania. Over het lef en de implicaties om dit onderwerp ter hand te nemen, is al genoeg geschreven. Mijn aandacht ging uit naar iets anders, de verhaalstructuur.

Het bijzondere van United 93 is dat je exact weet wat er allemaal gaat gebeuren, en dat het toch vanaf de eerste seconde spannend is en blijft. Bij een normale thriller heb je structuur nodig, meestal in de vorm van een hoofdpersoon rond wie alles samenkomt, om het verhaal te volgen. De vraag of die hoofdpersoon bepaalde dingen wel of niet gaat redden, drijft de spanning op. In zijn meest kale vorm is die techniek te zien in bijvoorbeeld Speed.

United 93 heeft geen hoofdpersoon nodig, want de kijker heeft de structuur toch al in zijn hoofd. De opeenvolging van scenes is chaotisch, net als de werkelijkheid indertijd. Regisseur Paul Greengrass zoekt de spanning niet in het plot, maar in de details. Hij gaat met de camera dicht op de mensen zit en dwingt de kijker spanning op met kleine vragen. Wanneer ziet de verkeersleiding dat vlucht UA93 gekaapt is? Lukt het die ene passagier ongemerkt een telefoontje te plegen? Wanneer staan de kapers op en gaan ze naar de cockpit. Nu niet. Nu niet. Dan toch. Een verteltechnisch hoogstandje.

Roots en routes

124

Roots en routes is een internationaal project om muzikaal getalenteerde jongeren met verschillende culturele achtergronden bijeen te brengen en te begeleiden. Dat leidde in Rotterdam het afgelopen seizoen al tot mooie optredens onder auspiciën van het World Music and Dance Centre. Afgelopen week was er een summer school in Waterfront, vanavond afgesloten met een heerlijk optreden. Het zijn van die momenten waarop je weer precies weet waarom je gelooft in een multicultuur.

Pop vs Jazz

121

Bobo’s gedijen, zoals bekend, het best in een omgeving van een hapje, een drankje, een niets-aan-de-hand-muziekje en een speech van de burgemeester. De dichtheid ervan was dus hoog, gisteravond bij de opening van North Sea Round Town, het randprogramma van het North Sea Jazz festival. Onbegrijpelijk dat Den Haag dit festival, uit krenterigheid, naar Rotterdam liet vertrekken. Nu hebben we hier voor vier ton subsidie een wereldfestival met internationale uitstraling.

Terwijl de jazz een ware opleving beleeft, heeft de pop het zwaar in Rotterdam. Als voorzitter van Waterfront weet ik dat mijn club aan het eind van het jaar eindelijk in de zwarte cijfers terecht kan komen, maar vooralsnog balanceren we op het randje. En vandaag kwam het nieuws dat het horeca-deel van Nighttown failliet is. Niet echt een lekkere ontwikkeling in een stad met zoveel jongeren.

Parade

115

De Parade is, zoals bekend, een braderie met toegangsprijs om te voorkomen dat het plebs binnenkomt. Geen worsten maar tempura voor Ons Soort Mensen. In de randprogrammering zitten echter vaak prachtige kleine voorstellingen die laveren tussen hilarisch en schrijnend.

Een van de juweeltjes van dit jaar is Visnijd. Twee zussen op een verlaten eiland, die elkaar de schuld geven van hun mislukte levens en hun frustraties botvieren op een jongeman die na een storm aangespoeld is. Af en toe net iets te ver over the top, maar verder een mooi spel met clichés en onverwachte wendingen.

Duivels

114

Op de leestafel ligt verder de jongste editie van Krakatau, die een tegenhanger is van de in december verschenen religiespecial. Aanleiding is het 666-jarig bestaan van Rotterdam deze maand. Fred Keesen dicht over de duivelse stad:

Jan Gat
kijkt naar de lucht
en geeft
het weerbericht
geen brandbom
te bespeuren

Morgenavond om negen uur presentatie van het nummer in zaal De Unie.

Sitting Bull @ Bunker Hill

112

Na een half jaar van vooral veel politieke inspanningen werd het tijd voor iets anders. Dus dan is het leuk als aan het eind van een weekje lappenmand Bunker Hill nr 33 op de mat valt, met weer eens een literair verhaal van mijn hand. Dat was lang geleden. Aan veel meer dan af en toe een essay voor mijn ‘eigen’ Passionate was ik de afgelopen jaren niet meer toegekomen.

‘Sitting Bull’ gaat over David, die laat aankomt in Cheyenne, Wyoming, en dan nog even een hamburger gaat eten. Hij belandt aan een tafeltje met Belle, die ook in vijf minuten kan overbrengen wat er mis is met haar leven. Beetje treurig wel, maar ik vind David en Belle er juist zo sympathiek van worden.

Imaginary homelands

111

Eindelijk weer eens tijd gehad voor een fatsoenlijk boek. ‘Imaginary homelands’ is een bundel essays van Salman Rushdie uit de periode 1981-1991, dus grotendeels voordat hij wegens ‘The satanic verses’ een fatwa aan zijn broek kreeg van ayatollah Khomeini. De bundel bevat vooral veel recensies van andermans werk, zowel romans als films, maar ook een aantal nog altijd actuele beschouwingen over racisme en vrijheid van meningsuiting.

Quote: ‘If you are liberal, you say that black people have problems. If you aren’t, you say they are the problem. But the members of the new colony have only one real problem, and that problem is white people. British racism, of course, is not our problem. It’s yours. We simply suffer from the effects of your problem.’

‘Imaginary homelands’ eindigt met een aantal essays over religie. Rushdie legt uit hoe ‘The satanic verses’ staat in een kritische traditie binnen de islam, haalt uit naar de fanatici maar evengoed naar contra-fanatici die de hele moslimgemeenschap in het verdomhoekje proberen te duwen. Een goede herinnering dat de ontwikkelingen in de wereld na 11 september 2001 niet radicaal veranderd zijn, maar slechts geïntensiveerd.

Elandproef

106

Vlak voor de stripdagen in Haarlem is de nieuwe Zone 5300, het leukste striptijdschrift van Nederland (ook voor liefhebbers van eigenzinnige film, muziek en proza), van de drukker gekomen, vol met werk van Scandinavische tekenaars. Dat komt mooi uit, want het thema van de stripdagen ligt ook in het noorden.

En nee, dit initiatief is geen reactie op de beruchte cartoonoorlog. Al krabden we ons wel even achter het oor toen ons plan al in gang gezet was en de hele wereld ineens geïnteresseerd raakte in Deense tekenaars. Je bent op zo’n moment toch bang dat je blad als mosterd na de maaltijd komt. Dat is gelukkig niet het geval. Ter geruststelling: de Mohammed cartoons in Zone zijn uitermate tam.

Exile Within

105

Bij binnenkomst zijn de technici nog bezig. Ze sjouwen wat met lampen, rijden rond met een hoogwerker. Als laatste halen ze een beamer weg, en een scherm waarachter danseres Natalia Rodina schuil blijkt te gaan. In Exile Within, de nieuwe voorstelling van de Groningse choreograaf Itzik Galili, gaat de omgeving volkomen voorbij aan de hoofdpersoon. Althans, hoofdpersoon – het is moderne dans, dus het blijft abstract, de hoofdpersoon zweeft als het ware tussen de zes dansers door en daalt af en toe in een van hen neer.

Galili slaagt erin geluid, belichting, decor en dansers in een enkel ritme te vangen, nu eens met ingetogen solo’s, dan weer met energieke ensembles. Expressief gedanst en technisch bepaald niet gemakzuchtig. Op het laatst, als danser Edan Gorlicki nog wanhopig op zoek lijkt naar een uitweg uit zijn ballingschap, komen de technici weer op en beginnen het decor af te breken, de lampen van het plafond te demonteren, duct tape los te trekken. Een voice over vraagt iemand om het licht uit te doen. Waarna terecht een donderend applaus volgt.

Kino illegal

104

Vage maar wel zeer toegankelijke film in besloten vertoning bij Worm. De Poolse filmmaker Stanislaw Mucha portretteert in ‘Reality Shock’ een aantal al dan niet dronken malloten in een streek aan de Wit-Russische grens. Of, malloten, waarschijnlijk zijn het naar Poolse maatstaven helemaal niet zulke zonderlingen, maar gewone eenvoudige zielen die zich een beeld proberen te vormen van het Europa waar ze plotseling bijhoren.

We zien een bar met Leninthema waar de stamgasten camp-communisten zijn, een zoektocht naar de ufo die hier ooit geland zou zijn, talloze orkestjes die Beethoven verkrachten, een kleuterklas die leert over Duitsland en Frankrijk, een zigeunerin die voorspelt dat het allemaal niet beter gaat worden nu Polen in de EU zit. Het zijn van die momenten waarop je beseft wat een absurd begrip Europa eigenlijk is – en dat je er desalniettemin in kunt geloven.