In de zeventiende eeuw maakte de aanwezigheid van met name Japanse, Chinese en Nederlandse kooplieden van Hoi An, ongeveer halverwege het land aan dekust, een belangrijke handelsstad. Bovendien was er een uitgebreid achterland, met onder meer hout en zijde als producten.

Maar het echte wonder is dat het er voor een deel nog staat. Hoi An slaagde erin gevrijwaard te blijven van bombardementen tijdens de oorlog, die de rest van Vietnam grotendeels in de as legden, met de lelijke betonnen steden van vandaag als resultaat (hoewel men net als in China niet sentimenteel is aangelegd en er ook zelf niet voor schroomt oude wijken plat te buldozeren).

Kortom, Hoi An is picturesk, een verzameling relatief nauwe straten, geflankeerd door houten huizen en talloze tempels, waarvan er enkele nog werkelijk uit de zeventiende eeuw stammen. Tel daar een rivier bij op waar je een tochtje per sampan kunt regelen bij iemand met een traditionele rieten punthoed, en de toeristenmagneet is af.

Nederlands wordt er nog altijd gesproken op straat, maar de handelaren in houtsnijwerk, zijden jurken en kekke lampionnetjes zijn vooral Vietnamees en Chinees.

Zelfs in een relatief kleine plaats als Nha Trang is het verkeer een mierenhoop van scooters en motoren die alle kanten uit waaieren, met het verkeer mee, ertegenin, er dwars op. Ik beheers inmiddels de kunst om stoïcijns te gaan lopen en heb tot nu toe zonder mankeren de overkant bereikt.

Daarbij begint mij iets op te vallen, namelijk het grote aandeel vrouwen dat mondkapjes gebruikt tegen de smog. Dan heb ik het niet over dopjes over neus en mond, maar grote lappen die met elastiekjes achter de oren zitten en het hele gezicht bedekken behalve de ogen. Vooral op de scooter, maar ook gewoon op straat. Terecht, want de smog is heel erg, maar dat is ze in Rotterdam ook, weet ik als bewoner van de vieste straat van Nederland.

Maar als Hollander denk ik ook: he, dat is een niqaab. En dat brengt me op het volgende gedachtenexperiment. Wij hebben een aversie tegen gezichtsbedekkende kleding bij vrouwen. Maar als het nou tegen de smog is? Is dat dan iets waar GroenLinks juist voor zou moeten pleiten, omdat het een effectieve manier is je medelanders op milieuvervuiling te wijzen? En hoe controleren we het hoofd van een moslima die zegt mee te demonstreren?

Overal waar kolonialen in hete landden neerstreken, zochten ze een koele plek op om hun buitenhuizen te bouwen. De Nederlanders bouwden Bogor in de bergen boven Batavia, de Britten Simla bij Delhi en de Fransen Dalat ten noordoosten van Saigon. Daar zit ik nu, nadat ik mijn tussenstop in verkeersnachtmerrie Saigon zo kort mogelijk heb gehouden.

Een ander trekje van de kolonialen is dat ze hun buitenplaatsen graag op thuis wilden doen lijken. Simla is een bizarre kopie van een Brits dorp aan de voet van de Himalaya. Wie Dalat binnenrijdt, komt langs een kopie van de Eiffeltoren. Net als Simla is Dalat tegenwoordig vooral populair als vakantieoord bij de middenklasse uit eigen land.

Dalat zit dus tot de nok toe vol met hotels en alle idyllische meertjes in de omgeving zijn omgebouwd tot amusementspark, liefst met asfaltbaan langs het water, zodat je er op je motor langs kunt rijden. Gelukkig zijn er ook dingen die de Kinh (met tachtig procent de grootste bevolkingsgroep van Vietnam) en Chinezen (sterk oververtegenwoordigd in de middenklasse) niet leuk vinden om te doen.

Zoals het beklimmen van de hoogste berg in de omgeving. Mijn gids was dan ook een Lat, een kleine etnische minderheid die hier in de bergen woont. Hij leidde me naar boven, sloeg met grote routine een gifslang dood en klaagde dat hij van de Kinh niet meer op apen en beren mag jagen. Niet dat er veel over zijn, maar toch.

Net als Auschwitz I maken de killing fields van Choeung Ek, vlak buiten Phnom Penh, op het eerste gezicht een vredige indruk. Ja, er staat een toren waarin de schedels van de slachtoffers zijn opgestapeld, maar verder lijkt het een schaduwrijke tuin, niet zo heel erg groot, waar het wemelt van de fleurige vlinders.

Het zijn de bordjes en bijschriften die het hem doen. In deze kuil werden honderd vrouwen en kinderen gevonden, de meesten naakt. Tegen deze boom werden kleine kinderen doodgeslagen. Hier werden 140 onthoofde lichamen gevonden. In deze boom hingen luidsprekers om het geschreeuw van de slachtoffers te overstemmen (velen werden doodgeknuppeld om kogels uit te sparen).

En toch – de verschrikking toont zich meer in Tuol Sleng, het martelcentrum in de stad waar mensen verbleven voor ze naar Choeung Ek gebracht werden. Vier kale gebouwen zijn het, een voormalige school. De lokalen werden gecompartimenteerd tot cellen van een bij twee meter. Ook de martelwerktuigen zijn te bezichtigen.

Een aantal lokalen is volgehangen met foto’s van de slachtoffers, van oude mannen tot kinderen onder de tien. Ze kijken wezenloos de camera in, deze vijanden van de revolutie. Uit die gezichten is iedere vredige indruk weggewist.

Het is verkiezingstijd. Dat betekent dat je een megafoon aan een pick-up bevestigt, nog wat aanhangers met vlaggetjes in de achterbak zet en dan blerend door de straten gaat om slogans en lokale muziek aan de man te brengen. Zondag 27 juli is het zover.

Dat de regerende volkspartij van voormalig dictator Hun Sen de meerderheid zal houden, staat wel zo’n beetje vast. De positie als nummer twee van coalitiegenoot Funcinpec, de aan de koning gerelateerde nationalistische partij, staat niet vast. Te oordelen naar de hoeveelheden plakkaten die ik her en der zie, zelfs in de afgelegen, alleen via het water bereikbare dorpjes tussen Battambang en Siem Reap, maakt de Sam Rainsy Party een goede kans om door te stoten.

Sam afficieert zich als liberaal, maar staat vooral bekend om zijn minachting voor Vietnamezen, die de volkspartij in het zadel hebben geholpen door het schrikregime van de Rode Khmer te verdrijven. Mijn sympathie gaat uit naar de Mensenrechtenpartij, de eerste Cambodjaanse partij die haar leiders op een congres gekozen heeft. Posters plakken kunnen ze wel, maar ik heb nog niet kunnen constateren dat ze over pick-ups beschikken.

Prostitutie is verboden in het Okay Guesthouse. Als u toch een escort mee naar uw kamer wilt nemen, behoudt het management zich het recht voor dit te weigeren als de escort jonger is dan achttien jaar. Beroving door escorts komt voor. Weest u daarom voorzichtig en breng uw gast, als u met hem/haar klaar bent, persoonlijk naar de uitgang, zodat het management kan vaststellen dat u beiden okay bent.

De oriëntaalse cultuur is anders dan de westerse, dat is algemeen bekend. Goed en kwaad zijn niet strikt gescheiden, maar vloeien in elkaar over. Shiva is de schepper en de vernietiger, degene die geeft en neemt, die verbiedt en tegelijk niet verbiedt, die rechts rijdt maar ook links. En waarom zou de mens boven Shiva staan?

Dus ja, in het algemeen rijd je rechts op de weg, maar als je alleen maar van de ene zijstraat naar de volgende moet, waarom zou je dan die weg twee keer oversteken? Als je goed links houdt, heeft niemand last van je. En de westerling met zijn digitale regelfetisj, die moet gewoon uit zijn doppen kijken. Alles is best, zolang hij het Okay Guesthouse (waarover trouwens geen klachten) maar niet in de problemen brengt.

Siem Reap heet het hier, ‘Siam verslagen’, een dappere naam voor een stadje dat zo dicht bij Thailand ligt. Het is ook niet helemaal waar. De Thais hebben hier ooit Angkor, de nabijgelegen oude hoofdstad van het Khmer-rijk, met de grond gelijk gemaakt. De Khmer kunnen er dan wel weer op bogen dat de Thais hun bouwlust nooit overtroffen hebben.

Die bouwlust begon vrijwel meteen toen de Khmer zich in de negende eeuw onafhankelijk verklaarden van Java. Veel van de tempels hier lijken dan ook wel wat op Prambanan, het centrale hindoe-complex van Java. (Het boeddhisme kwam later, dus invloeden van de Borobudur zie je niet.) Beide zijn uiteraard weer beïnvloed door India.

De grootste en indrukwekkendste van allemaal is Angkor Wat, een complex met een omtrek van zes kilometer waar de Sint Pieter en de grote moskee in Mekka samen met gemak in kunnen. Binnenin eindeloze galerijen met reliëfs uit de Mahabharata en Ramayana. Enfin, superlatieven schieten tekort voor dit verbazingwekkende stukje bouwkunst uit het begin van de twaalfde eeuw.

Om Angkor liggen nog talloze andere tempels, zoals de Bhapuon, die net in 300.000 stukjes uiteen was gehaald om de ingezakte constructie te versterken, toen de burgeroorlog uitbrak en alle catalogi vernietigd werden. Het heet nu ’s werelds grootste puzzel.

Het enige nadeel van al die tempels is dat ze na verloop van tijd nogal op elkaar gaan lijken. Vishnu is Vishnu tenslotte, en Buddha Buddha, als is Vishnu soms tegelijkertijd Buddha en omgekeerd, maar het verschil zie je niet zo. Het karnen van de wereldzee van melk is ook een fascinerend tafereel, maar bij de vierde keer ken je het wel. Dat is ook wat Angkor Wat zo uniek maakt: de verhalende reliëfs, stripverhalen waar je uren mee zoet kunt zijn.

Elke voormalige Franse kolonie herken je aan het feit dat iedereen er met baguettes rondloopt. Het viel me meteen op toen ik vanmiddag uit Thailand de grens met Cambodja overstak. In Battambang, niet ver van de grens, zou ook de nodige koloniale architectuur te bewonderen zijn, maar dat valt nogal tegen. Een paar geveltjes, als je goed kijkt.

Van de gebouwen zijn eventuele Franse opschriften verwijderd (die je in bijvoorbeeld Laos nog kunt vinden). Gelukkig wordt mijn nostalgische oog om de haverklap geconfronteerd met reclames voor Alain Delon, een kennelijk favoriet sigarettenmerk.

Hoe dan ook, ik sta dus aan het begin van een rondreis door Zuid-Oost Azië. Bangkok heb ik alleen als springplank gebruikt, het werkelijke reizen begint hier, langs eindeloze rijstvelden en over grotendeels geasfalteerde wegen. Zo, en nu ga ik even geen baguette met hamburger eten.