Het scheelde een haartje of het afgelopen GroenLinks congres had op instigatie van jongerenorganisatie Dwars het correctieve referendum en het referendum over nieuwe verdragen uit het Europese verkiezingsprogramma geschrapt. Mij viel vooral op dat de argumentatie van beide zijden uiterst mager was.

Tegenstanders van het referendum menen dat de burger niet in staat is om een ingewikkelde kwestie als een Europese verdragswijziging te begrijpen en dat je de beslissing daarover dus aan professionals moet overlaten. Dit is kolder. Ook partijprogramma’s bij lokale verkiezingen worden door de burger niet doorgrond. Het gros van de burgers is matig geïnformeerd en kiest op intuïtie. Hun mening desondanks serieus nemen, is de kern van de democratische gedachte.

Lees meer Het referendum als een vorm van populisme

GroenLinks is een intern debat over de toekomst van de sociale zekerheid gestart. Dat is mooi. Minder mooi is dat de noodzakelijke vergroening van de economie daarin een geringe rol lijkt te spelen.

Het centrale probleem in het schemergebied van uitkeringen, vrijwilligerswerk, gesubsidieerde arbeid en slecht betaalde banen is dat binnen de huidige economische structuur het rendement van laaggeschoolde arbeid te gering is. De reden daarvoor kent GroenLinks al lang: de belasting (inclusief sociale premies, zoals Simon Otjes terecht opmerkt) op arbeid is te hoog en de belasting op energie (de voornaamste grondstof om de behoefte aan die arbeid te verlagen) is te laag.

Binnen de huidige structuur zijn talloze lapmiddelen te bedenken waarmee je zou kunnen voorkomen dat mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt buiten de boot vallen: basisinkomen, werkverschaffing, arbeidstijdverkorting, regulering van flexwerk of de grenzen dichtgooien voor Polen en Bulgaren. Op de korte termijn kan dit effectief en wenselijk zijn, maar je pakt het probleem niet bij de wortel aan, omdat je niks doet om laaggeschoolde arbeid rendabeler te maken voor werkgevers.

Lees meer De toekomst van de sociale zekerheid is groen

Achteraf je gelijk halen, altijd leuk. Zo mag je de commentaren van Marius de Geus en Leo Platvoet in de afgelopen dagen toch wel karakteriseren. Dat GroenLinks het zo slecht doet, is de schuld van Femke Halsema, want die heeft de partij het liberale pad opgeduwd. Tuurlijk.

Nu heeft Platvoet wel enig recht van spreken, want hij heeft zich consequent tegen de lijn Halsema verzet en is mede daarom uit de senaat gezet. Maar de analyse dat het allemaal de schuld van Femke is, getuigt van weinig inzicht in de politieke dynamiek. Het zijn de leden die de partij maken en de leider is daar een reflectie van, zeker in dit geval.

Lees meer Van oude koersen, de dingen die voorbij gaan

Het is verleidelijk een zelfanalyse en toekomstperspectief van GroenLinks te focussen op de gebeurtenissen rond de afgelopen verloren verkiezingen. Dat is wel heel kortzichtig. De missie van de partij valt niet te beoordelen aan de hand van één debacle. Daarvoor moet je kijken naar de lange golven in de maatschappij.

Vier politieke stromingen

Het Europese politieke landschap wordt nog altijd gedomineerd door de vier stromingen die ontstaan zijn tijdens de opkomst van de moderne natiestaat in de negentiende eeuw: conservatisme, nationalisme, socialisme en liberalisme. Het wezenlijke onderscheid tussen deze vier ligt in de manier waarop zij solidariteit definiëren als politieke opdracht.

Het conservatisme grijpt terug op de periode voor de Franse Revolutie, toen macht van God gegeven was en werd uitgeoefend door diens vertegenwoordigers op aarde. Gaandeweg heeft het conservatisme zich in het democratische bestel genesteld. Solidariteit in conservatieve kringen blijft echter een paternalistische zaak. God en gezin staan centraal.

De drie andere stromingen zijn de kinderen van de Revolutie, in de zin dat zij macht definiëren als een mensenzaak. Het nationalisme zoekt solidariteit langs etnische en geografische lijnen. Daarmee is het per definitie een vrij beperkte manier van denken: ze definieert immers zelf de grenzen waarvoorbij haar interesse niet reikt.

Socialisme en liberalisme kennen die grenzen niet: hun claims zijn in principe universeel, dat wil zeggen dat zij hun idealen uitventen als van toepassing op iedereen en overal. Het socialisme ziet daarbij een belangrijke rol voor de staat om de solidariteit te organiseren tussen de haves en de have-nots. Het liberalisme vindt juist dat solidariteit niet van staatswege georganiseerd dient te zijn, maar uit de vrije burgers zelf moet voortkomen.

Lees meer Kiezen tussen groen, rood en blauw

Kennelijk is er buiten mijn waarneming de afgelopen weken nog het een en ander gebeurd, want het aftreden van Jolande Sap kwam voor mij op dit moment als een donderslag bij heldere hemel. Er is tenslotte een commissie ingesteld en als die met een rapport komt over wat er allemaal mis gegaan is, kan een partijleidster met opgeheven hoofd zeggen dat zij de verantwoordelijkheid voor het geheel neemt en aftreedt. Dat is een waardig afscheid dat Jolande dus niet gegund werd.

Vraag is: waarom was het acuut om haar nu te lozen? Er zitten nergens verkiezingen aan te komen en de partij speelt geen rol in de formatie. De reden ligt dus in interne dynamiek van de partij. Kennelijk kon een significante groep mensen niet de rust opbrengen om het rapport van de commissie Van Es af te wachten.

Dat is slecht nieuws. Want het betekent dat het gedonder met het vertrek van Sap niet voorbij is. Dat ongeduld blijft namelijk en het zal zich ongetwijfeld op nieuwe manieren gaan uiten. De eerste roepen om de scalp van Tof Thissen en Heleen Weening (die het ook al zwaar voor de kiezen kregen toen ze Tofik Dibi probeerden af te houden van de manoeuvre die zijn politieke carrière vernietigde) zijn al hoorbaar. Dat zij aan de druk hebben toegegeven en nu Sap hebben laten vallen, gaat gebruikt worden om ook hun eigen positie onder druk te zetten.

Kortom, verwacht in de komende maanden nog veel gerommel in de partij, met heel veel mannetjes en vrouwtjes die in de vlek gaan wrijven in de hoop dat hij dan verdwijnt. Ook ik zal me niet onbetuigd laten met mijn domme en kwetsende gekwek.

Ondanks pessimistische geluiden her en der is dat natuurlijk helemaal niet het einde van de partij. De basis is namelijk sterk genoeg om geklungel aan de top te doorstaan. De belangrijkste groene politiek wordt bovendien lokaal gemaakt – duurzaamheid is typisch een beleidsveld dat gebaat is bij heel veel kleine initiatieven die optellen naar iets groots. Een schokgolf door de partijtop kan allicht geen kwaad om dat besef ook bovenaan nog eens goed te laten landen.

Update een paar minuten later: verklaring partijbestuur … met zo’n trap na maak je jezelf ook wel tot schietschijf. (ook bij joop)

Wie het politieke nieuws een beetje volgt, kan zich niet aan de indruk onttrekken dat je als kiezer tegenwoordig geacht wordt weinig bestendige ideeën te hebben. Je zweeft als een fruitvlieg rond en laat je keuze bepalen door het geurtje dat je op het laatste moment het best bevalt: een sterk optreden van de lijsttrekker in een debat, de uitglijder van een ander of op zijn best een vage indruk dat het niet goed gaat met het land en dat dit de schuld is van (vul zelf in).

Zelf ben ik nogal ouderwets. Ik kies voor de partij die over een lange periode het best bij mijn idealen en belangen aansluit. Zo heel erg ingewikkeld zijn die idealen en belangen niet. De mensheid put de aarde uit en die trend moet gekeerd worden. Daarvoor moet je investeren. Het geld daarvoor komt niet vrij tijdens economische malaise, dus de inzet moet liggen op duurzame groei. Die kun je als overheid met name stimuleren door de lastendruk te verleggen van arbeid naar energie- en grondstofverbruik. Daarnaast hecht ik, opgegroeid in een ver land, aan internationale solidariteit.

Lees meer Fruitvliegenjacht