Zuid-Korea is binnen dertig jaar in een onvoorstelbaar tempo uitgegroeid tot een industriële grootmacht. Dat is goeddeels het werk van een aantal grote conglomeraten, zoals Samsung, Hyundai en LG, die voortbouwend op andermans ideeën net iets slimmere en goedkopere auto’s, beeldschermen en mobieltjes produceren. Heel veel incrementele innovatie dus. Om een volgende stap in innovatiecultuur te zetten kijkt het land naar Europa en de Verenigde Staten.

De rokers staan op straat buiten de hippe koffietenten van Digital Media City, een complex van enkele tientallen futuristische gebouwen aan de rand van Seoul. Het Korea Virtual Reality / Augmented Reality complex, bijvoorbeeld, bestaat uit twee torens van twintig verdiepingen, eentje voor research, eentje voor business. Onderin zit een theater waar populaire K-Pop bands holografisch optreden. Ertegenover bevindt zich het Korean Film Archive en aan hetzelfde plein zit het hoofdkwartier van mediabedrijf MBC, dat naadloos overgaat in een shopping mall.

Digital Media City is in een notendop hoe Zuid-Korea zichzelf graag ziet. Imposante architectuur, innige samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven om het land technologisch vooruit te stuwen, en burgers die vooraan staan om nieuwe dingen uit te proberen.

Lees verder Korea als westers bruggenhoofd in Azië (1)

Traditioneel is het de overheid die in Zuid-Korea de koers van de economie bepaalt. Door subsidies voor R&D te verstrekken, maar ook door de banken te vertellen welke investeringen de voorkeur hebben. De huidige regering wil een cultuuromslag, maar ingesleten gewoonten verander je niet zomaar, zeker niet als die gewoonten het land in ruim dertig jaar zo hoog de wereldeconomie in gekatapulteerd hebben.

‘Uiteraard kunnen we niet om Samsung en Hyundai heen, maar zij kunnen slechts een klein deel van de jaarlijkse afstudeerders absorberen’, zegt Gitae Shim van het Korea Institute for Advancement of Technology (KIAT), een overheidsdienst die vergelijkbaar is met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). ‘Daarom heeft de regering besloten in te zetten op startups. Dat vergt een heel ander beleid, meer bottom-up georiënteerd. Vroeger hadden we als KIAT top-down beleid. We pikten een onderwerp op en zetten vervolgens projecten uit. Nu leggen we bredere vragen neer bij de markt en zien wie daarop reageert. Bij de beoordeling van R&D-voorstellen letten we vervolgens sterk op het perspectief van werkgelegenheid.’

‘De aanpak verschilt nog wel per agentschap van de overheid, maar het top-down denken is aan het verdwijnen’, vult Shims collega Eun-woo Song aan. Ze wijst erop dat dit ook niet past in de internationale insteek die het R&D-beleid heden ten dage heeft. Zuid-Korea kijkt hiervoor met name naar Europa en Amerika, waarmee diverse overeenkomsten bestaan. Daarin is voor overdreven overheidsbemoeienis weinig plek.

Lees verder Korea als westers bruggenhoofd in Azië (2)

Noem Nederland in Zuid-Korea en het duurt niet lang of de naam Guus Hiddink valt. De coach leidde zijn gastland in 2002 naar de vierde plek op het wereldkampioenschap voetbal. Dat was reden voor feest, maar het was ook reden voor waardering om de manier waarop Hiddink zijn team had samengesteld. Als buitenstaander had hij geen idee dat hij spelers diende te selecteren op basis van eerdere verdiensten en evenwichtige verdeling over clubteams. Hij stelde gewoon de beste spelers op. Toen hem te verstaan gegeven werd dat dit niet paste in de Koreaanse cultuur, boog hij niet maar ging de confrontatie aan.

‘Natuurlijk was Hiddink niet de enige die de Koreanen vertelde dat ze meer moesten kijken naar de individuele kwaliteiten van mensen in plaats van hun achtergrond’, zegt consultant Peter Underwood. ‘Maar het succes dat hij ermee haalde op het wereldkampioenschap heeft indruk gemaakt. De kracht van Korea boven Japan is een enorme bereidheid tot snelle verandering.’

Underwood ziet net als Wijlhuizen een nieuwe generatie opkomen, die niet alleen bereid is het roer om te gooien, maar daar ook toe in staat. Veel jongeren hebben als student enige tijd in het buitenland doorgebracht en zijn in staat om out of the box te denken.

Lees verder Korea als westers bruggenhoofd in Azië (3)

Na de desastreuze Koreaanse oorlog, die in 1953 eindigde met een wapenstilstand langs wat inmiddels ’s werelds zwaarst bewaakte grens is, lagen beide ontstane landen in puin. Het noorden werd economische overeind gehouden door Russen en Chinezen, het zuiden was aan zichzelf overgeleverd. Tot halverwege de jaren zestig was Zuid-Korea een van de armste landen ter wereld – iets waar nog veel mensen herinneringen aan hebben. Toen besloot de militaire regering om het potentieel aan goedkope arbeidskrachten aan te boren voor een door export gedreven industrialisering.

Daarbij werd ook besloten dat het land zich moest concentreren op een aantal sectoren: staal (inclusief scheepsbouw en automobielindustrie), elektronica en chemie. Daarvoor werd een reeks onderzoeksinstituten opgezet en buitenlandse financiering gezocht. Japan, de Verenigde Staten en Nederland werden de grootste investeerders. De uitvoering kwam in handen van een beperkt aantal ambitieuze ondernemers, die zo een machtsbasis opbouwden waar ze nu nog op teren.

Lees verder De almachtige chaebol

De grond is beschikbaar, de fondsen zijn geregeld, dus binnen afzienbare tijd verreist op het terrein van Korea Institute of Civil Engineering and Building Technology (KICT) een vacuümkamer van vijftig kubieke meter waarin de omstandigheden op de maan in detail zijn na te bootsen. Het ultieme doel: een robot ontwerpen en testen die uit maanstof een gebouw optrekt.

‘Dit is nu nog heel fundamenteel onderzoek’, klinkt het bijna verontschuldigend uit de mond van onderzoeker Jangguen Lee bij de vacuümkamer van één kubieke meter waarover hij nu beschikt. ‘We gaan proberen de omstandigheden op de maan exact na te bootsen. Temperatuur, luchtdruk, de precieze samenstelling en deeltjesgrootte van het stof.’

Het is een ambitieus project voor een land dat pas in december 2018 zijn eerste satelliet, Korea Pathfinder Lunar Orbiter, in een baan om de maan wil hebben. In 2020 moet de eerste lander op de maan staan. Toch is het niet onlogisch dat civiel-technici zich er nu al tegenaan bemoeien, zegt onderzoeksleider Hyu-Soung Shin: ‘We praten hier veel over met Esa en Nasa. Zij hebben de kennis van de ruimte, wij van bouwtechnologie en robotica. Er bestaat nog weinig onderzoek naar bouwen op de maan.’

Lees verder Bouwen op de maan

Olympische Spelen zijn voor ieder land een gelegenheid om zich van zijn beste kant te laten zien. Zuid-Korea wil graag bekend staan als technologisch vooruitstrevend, dus geeft het ruim baan aan robots en 5G-telecom om goede sier te maken in Pyeongchang. Het geheim: zoveel mogelijk alles zelf doen.

Op het bureau van professor Jun-ho Oh liggen twee cilindervormige voorwerpen. Onderdelen van een motor die hij aan het ontwerpen is. ‘Mijn financiering is voor vijf jaar geregeld en mijn medewerkers moeten onderzoek doen waarover ze kunnen publiceren’, lacht de hoogleraar. ‘Dus neem ik de basistechnologie voor mijn rekening. Die hebben we namelijk ook nodig. De Europeanen, Amerikanen en Japanners hebben die basis al lang. Maar wij zijn pas dertig jaar met techniek bezig en nog altijd aan het inhalen. Daarom moeten we het nu nog hebben van de kleine stappen vooruit.’

Oh verwierf in 2015 wereldwijde faam door met zijn team van het Korea Advanced Institute of Science and Technology (KAIST, ‘het MIT van Korea) een wedstrijd te winnen van DARPA, de onderzoekstak van het Pentagon. De uitdaging was een robot te bouwen die in zo min mogelijk tijd een parcours kon afleggen en onderweg een achttal taken volbrengen die voor mensen relatief eenvoudig zijn, waaronder in en uit een auto stappen, over een oneffen ondergrond lopen, een deur openen en een brandslang aansluiten. Bij een (nucleaire) ramp kunnen mensen dat niet altijd doen, dus een reddingsrobot zou soelaas kunnen bieden.

Lees verder Olympische Spelen als showcase

Onderin het hoofdkwartier van SK Telecom, een van Korea’s twee grote telecombedrijven, werd in september met de nodige bombarie T.um geopend, een showcase voor de 5G-toekomst. Op de begane grond zien bezoekers een aantal impressies van een toekomst met razendsnelle dataoverdracht, zoals een auto met een futuristisch dashboard en een online winkel die producten driedimensionaal in de huiskamer projecteert. Een verdieping hoger worden mensen meegenomen op een virtual reality reis, gezeten in een soort achtbaanstoelen.

Dezelfde stoelen zijn ook in trek bij de bezoekers van d.light, de tentoonstellingsruimte onder het hoofdkwartier van Samsung Electronics. Met een virtual reality bril op, ondersteund door een schuddende stoel, ondergaan ze een behoorlijk levensechte ervaring. Net als bij T.um is de tentoonstelling prachtig vormgegeven, met royaal gebruik van grote, contrastrijke schermen.

Kortom, het ziet er kek uit, maar werkt het ook? Pas in september 2017 slaagden Samsung en SK erin een werkende 5G-verbinding te realiseren, tussen SK’s hoofdkwartier en een rijdende auto buiten. Een 360-graden virtual reality video kwam heelhuids over. Knap, maar zo’n video valt met 4G ook te verzenden. Dat geldt ook voor diverse toepassingen waarmee Korea Telecom, de concurrent van SK Telecom, goede sier hoopt te maken tijdens de Olympiade, zoals augmented reality om toeschouwers naar hun plek in het stadion te leiden: zet de camera van je mobieltje aan en over het beeld geprojecteerde pijlen wijzen aan waar je moet zijn. Het is een knap samenspel van sensoren in het stadion, GPS en real-time videoprojectie, maar 5G is er niet echt voor nodig.

Lees verder 5G is op zoek naar een missie

Wie op Incheon Airport aankomt en de trein naar Seoul pakt, ziet bovenin het station het perron van de maglev, ofwel de zweeftrein. Een ritje is gratis en gaat via een handvol haltes naar een afgelegen parkeerterrein, zodat de toevallige bezoeker weinig rest dan de eerstvolgende terug te nemen. Maar dan heeft hij wel in een futuristisch vervoermiddel gezeten.

Korea was in 1993 niet het eerste land met een maglev trein die toegankelijk was voor het publiek, maar het zette wel als enige stug door. Falen komt niet in het woordenboek voor. De trein die nu in Incheon rijdt is alweer de derde generatie. De bedoeling is het huidige traject van zes kilometer nog 36 kilometer langer te maken. Dan zal hij ook sneller gaan dan de top van 100 km/u die hij nu haalt.

De maglev is gebouwd door Hyundai, in samenwerking met de Korea University of Science and Technology. Het principe van de zweeftrein komt uit de Verenigde Staten, maar verder hebben de Koreanen alles zelf ontwikkeld.