Het is nu wat moeilijk voor te stellen, maar er was een tijd dat chemici vielen onder te verdelen in mensen die geloofden in het bestaan van grote moleculen en degenen die dat niet deden. De laatste groep had de overhand, zo’n honderdvijftig jaar geleden, en maakte de gelovigen uit voor idioten (maar dan in grovere bewoordingen, want het was in wetenschappelijke kringen indertijd gebruikelijk elkaar voor rotte vis uit te maken).

Het verhaal van macromoleculen begon met de Utrechtse hoogleraar Gerard Mulder, die in 1838 een artikel publiceerde waarin hij verslag deed van metingen aan verschillende eiwitten. Uit de verhoudingen tussen de verschillende atomen concludeerde hij dat eiwitten enorme moleculen moesten zijn. Hoon was zijn deel. De vigerende hypothese was namelijk dat eiwitten en andere ‘colloïden’ clusters van kleinere moleculen waren. De colloïde hypothese legde pas het loodje in de Tweede Wereldoorlog, toen de laatste aanhangers wegens nazi-sympathieën aan de wetenschappelijke dijk gezet werden (ze meenden dat je aan de samenstelling van bloedeiwitten de inferioriteit van bepaalde rassen kon aflezen en eentje toog zelfs enthousiast naar Auschwitz om daar te experimenteren op de gevangenen).

Lees verder Een wereld van grote moleculen

Aantonen dat er een verband is tussen gewelddadige televisieseries kijken en gewelddadig gedrag, is verrekte lastig. Tussen televisiekijken in het algemeen en crimineel gedrag bestaat echter een harde statistische correlatie. In de Verenigde Staten kregen niet alle steden tegelijkertijd televisie. De steden die het eerst tv kregen, hadden in 1970, toen iedereen het had, meer verhoogde misdaadcijfers.

Sterker nog, als je in al die steden kijkt naar kinderen die net voor of net na de introductie van het apparaat geboren zijn, dan valt op dat ieder jaar extra televisie voor het vijftiende levensjaar een vier procent hogere kans op arrestatie wegens diefstal oplevert en een twee procent hogere kans wegens een geweldsdelict. In totaal zorgde de introductie van televisie voor vijftig procent meer diefstallen en een kwart meer geldsmisdrijven.

Lees verder Kangoeroeburgers zijn goed voor het milieu

Jan Hendrik Schön vond het fijn als hij netjes in de groep paste, op school en later aan de universiteit. Hij was een goede student, die het van hard werken moest hebben. Als jonge onderzoeker aan de Universiteit van Konstanz werd hij geconfronteerd met een verschijnsel waar hij geen raad mee wist: metingen die niet overeenkwamen met de theoretische verwachtingen. De enige oplossing die hij wist te bedenken was het aanpassen van de metingen, zodat ze wel klopten. Hij wist natuurlijk wel dat het niet mocht, maar het kon toch niet anders of er was iets misgegaan met de metingen?

Lees verder Een wetenschappelijke thriller

Ruim tien jaar geleden moesten Nederlandse voetbalsupporters allemaal een persoonsgebonden clubcard aanschaffen om nog tot het stadion toegelaten te worden. De kaart werd gepresenteerd als een service card: hij bood de houder allerlei voordelen. Gaandeweg werd hij meer en meer ingezet voor de veiligheid. Het verst gaat momenteel ADO Den Haag, wiens supporters een rfid-chip in hun kaart hebben met een pasfoto erop. Als ze het stadion in willen, maakt een camera een opname van hun gezicht en vergelijkt die met de foto op de kaart. Alleen als ze overeenkomen mag de houder het stadion binnen.

Lees verder Voetbal als technologische proeftuin

In het Bagdad van de negende eeuw na Christus woonden aan het hof van de kalief drie jongens, zonen van de hofastronoom, die gezamenlijk bekend zouden worden als de Banu Musa broers. Zij kregen de leiding over het Huis van Wijsheid, een instituut waarvan weinig meer bekend is dan dat het een verzamelplaats van boeken en geleerden was. De broers reisden de halve wereld rond om in opdracht van kalief Harun al-Rashid boeken te kopen en te laten vertalen, en rekenden op verzoek ook de omtrek van de aarde na.

Hun best bewaarde verdiensten liggen echter op het ingenieursvlak. Een heel boek uit het jaar 830 is bewaard gebleven, waarin zij allerlei mechanische apparaten beschrijven. Waar Leonardo da Vinci eeuwen later voor ‘nuttige’ uitvindingen ging, construeerden de Banu Musa broers frivoliteiten: fonteinen die vanzelf andere patronen aannemen, klokken met allerlei gimmicks, een mechanisch theemeisje. Ook in de eeuwen daarna leverden Arabische en Perzische ingenieurs staaltjes van vernuft af waar Europa op dat moment alleen van kon dromen, zoals krukassen, nokkenassen en zuigers.

Lees verder Wetenschap, techniek en islam

Eén dag na D-day leidde een burger die voor de gelegenheid de rang van commandant gekregen had, een schip naar de Normandische kust. De bemanning nam hem niet helemaal serieus, want hij zei links en rechts in plaats van bakboord en stuurboord. Deze burger was John Desmond Bernal, pionier van de röntgenkristallografie, en hij was deels verantwoordelijk voor het slagveld op het strand. Bernal had namelijk een centrale rol gespeeld bij de operationele planning van D-day.

Lees verder Het multitalent van Desmond Bernal