De burger mort. Is de straling van mobiele-telefoonmasten echt ongevaarlijk? Is de evolutietheorie werkelijk de beste verklaring voor het leven op aarde? Is genetische gemanipuleerde soja onschadelijk voor het milieu en de gezondheid? Dat zal hij zelf wel beslissen.
Wetenschappers hebben moeite met zulke sceptische burgers. Als zij hun onderzoek af hebben, is wat hen betreft het laatste woord gesproken. Zo’n starre houding is in een democratische samenleving niet acceptabel. Dus groeit het wantrouwen.
De dogmatische houding van de wetenschap lijkt op de halsstarrigheid waarmee de paus ooit ontkende dat de aarde om de zon beweegt. De paus heeft leren inzien dat hij best in God kan geloven, terwijl de aarde draait. Wetenschappers moeten die flexibiliteit nog leren opbrengen. Pas als ze dat beseffen, als ze boven zichzelf weten uit te stijgen en hun eigen waarheid ter discussie durven te stellen, winnen ze weer aan overtuigingskracht.
Uitgeverij Veen Magazines | 160 pagina’s | ISBN 978 908571 0974 | 17,50 euro
Interviews en recensies
Interviews over het boek uit:
Recensies in:
- De Pers
- Filosofie Magazine (pdf)
- De Volkskrant
- Technisch Weekblad
- Delta
- Quest
- C2W
- Nederlands Dagblad
Bronnen
Bronnen De belangrijkste bronnen staan in het boek genoemd, maar internetverwijzingen staan hier. Op deze site staan ook recensies van diverse gebruikte boeken, zoals die van Richard Dawkins en Palle Yourgrau, en columns met voorstudies van het boek, zoals ‘De bende van Petten‘.
Met veel interesse heb ik het interview met u van Joost van Kasteren gelezen. Het is voor mij aanleiding ‘Het zit in het lab…’ te kopen. Al geruime tijd verzamel ik materiaal voor iets, wat misschien ook ooit nog eens een boek wordt. Het gaat over de tendens in de hoog ontwikkelde landen de weg van de ‘verlichting’ te verlaten. Een van de pioniers, die het verschijnsel waarnamen en weergaven in hun werk, was Marten Toonder. Misschien deed hij dat zelfs onbewust. Als het u interesseert, kunt u mijn analyse vinden op mijn webstek. Het staat daar in de rubriek ‘langere, serieuze artikelen’ de directe link is: http://www.clepair.net/Tom%20Poes-web.htm
Het boek heeft me veel klepeltjes opgeleverd. Want ik had de klokken van de beschreven historische wetenschappers wel zo’n beetje horen luiden, maar nu kreeg ik de essentie eens op smeuïge wijze opgediend.
Maar je hebt me er niet van overtuigd dat de (natuur)wetenschap risico loopt aan status in te boeten. Daarvoor zijn de opgevoerde signalen niet sterk genoeg. Dat in Nederland de jeugd niet met een stok naar de TU is te slaan, zegt natuurlijk niets over de stand van de wetenschap wereldwijd. In Aziatische landen is bèta-onderwijs ongenadig populair. En natuurlijk is de burger mondiger geworden en pikt het niet blind wat een wetenschapper beweert. Maar dat levert juist veel boeiende en gezonde discussies op, m.n. ook tussen wetenschappers onderling. Het is toch prachtig dat twee landelijke dagbladen iedere zaterdag een heel kennis-/wetenschapskatern hebben. Natuurlijk moet de wetenschap de dialoog (blijven) aangaan, ook over ‘bijwetenschappelijke’ onderwerpen. Maar het hoeft zijn superioriteit jegens de kwakzalvers en prietpraterij niet te verdoezelen. Laat het altijd fier blijven staan voor zijn principes. Wetenschap moet herkenbaar blijven als wetenschap, vind ik. Vermenging maakt alles troebel.
Al met al een prikkelend boek, vloeiend en boeiend geschreven. Ook een buitenstaander als ik beleeft er veel plezier aan.
Ik vond het een erg prettig leesbaar boek; ik heb moeite met lezen, maar dit ging er vlot doorheen. Net als de vorige commentator vond ik de beschrijving van de wetenschapsgeschiedenis erg verhelderend. Ik had nooit geweten dat het conflict tussen Galileo en de kerk geen dogmatisch conflict was, maar meer een machts-conflict, de macht van het heersende gedachtegoed.
Over de waarheid van de kernstelling van het boek, dat het gezag van de wetenschap langzaam scheuren begint te vertonen onder het mondiger worden van het publiek, en dat de wetenschap misschien moet gaan afvragen of het zijn houding niet moet veranderen, kan ik niet veel zeggen. Is het logisch dat dit gebeurt? Ik denk het wel.
Het boek is erg geschreven vanuit de hoek van de wetenschap, en de belangen van de wetenschap. Interessant vind ik zelf ook het complementaire perspectief: wat mag de samenleving van de wetenschap verwachten?
Met dat de wetenschap het ‘monopolie op de waarheid’ heeft overgenomen van de kerk, is ze grotendeels ons wereldbeeld gaan bepalen. De wetenschap alleen biedt echter geen wereldbeeld waar de mens wat aan heeft wat betreft: wie ben ik? wat doe ik hier? wat is de betekenis van mijn leven? De wetenschap heeft dat domein echter wel beantwoord, namelijk: het leven is een freak accident van de evolutie. Zulk een gebrek aan zinvolle betekenis vreet echter aan de mens. De kerk vormde in vroeger tijden een tegenwicht om dit kale beeld aan te vullen, maar lijkt steeds minder relevant te zijn. De vraag is of de moderne burger zich nog thuis voelt bij wat de kerk aan zingeving te bieden heeft. Vandaar dat de groep ‘ongebonden spirituelen’ tegenwoordig – tenminste in Nederland – zo groot is. Al die pseudowetenschap: onder meer een poging om weer zin terug te vinden in het leven. En dat is een gat wat de wetenschap zeker heeft laten vallen. Ik ben benieuwd wat voor symbiose er uiteindelijk kan ontstaan tussen harde wetenschap en de behoefte aan zingeving (spiritualiteit). Het lijkt mij dat hiervoor deze pseudowetenschap zeker een plek moet krijgen binnen het gewone landschap. Maar of daarmee de geopperde symbiose een feit is, betwijfel ik. Dat kan uiteindelijk alleen gebeuren wanneer het materialistisch determinisme – in de hoofdwetenschap – op zijn kant wordt gegooid, dwz. in balans wordt gebracht met een ‘zinvollere’ visie.
Overigens:
op pagina 142 wordt gesproken over een onderscheid tussen de ‘waarnemers’ en de ‘denkers’ binnen de wetenschap. Het is misschien interessant om te weten dat dit exact zelfde onderscheid een van de vier dimensies is binnen de (post)-Jungiaanse persoonlijkheidsleer. In die leer heten zij in het Engels: Perceiving versus iNtuiting.
Ik heb het boekje met plezier gelezen. De centrale vraag “verliest de wetenschap maatschappelijk terrein” is interessant en zeker aktueel. Niet zozeer vanwege de discussie rond de elektromagnetische straling van UMTS masten maar wel met betrekking tot de vraag of de klimaatopwarming wel of niet door de mens veroorzaakt wordt. Eerder heeft de wetenschap de samenleving al op het verkeerde been gezet bij de malthusiaanse bevolkingsexplosie en bij de uitputting van grondstoffen en energie (Club van Rome). Dat schept twijfel. Daarbij, ook als de wetenschap met duizenden bewijzen komt, dan nog zullen mensen twijfelen. Ik denk niet dat het helpt als de wetenschap deze mensen meer serieus neemt. De politiek kan de wetenschap vaak ook geen gelijk geven, ingeklemd als ze zit tussen sociale dilemma’s en de kiezersgunst. Jammer van de paling en de blauwe tonijn.
Ik weet niet of de wetenschap aan aanzien verliest. Dat minder middelbare scholieren een technische richting kiezen kan ook te maken hebben met de veranderingen op de middelbare school. Simpele veranderingen kunnen een enorme impact hebben. Zo komen studenten op maandagochtend en vrijdagmiddag niet meer naar college omdat de NS een weekkaart bedacht heeft die reizen in het weekend verbiedt. Daardoor wordt er effektief een dag minder gestudeerd en dalen de rendementen, waardoor minder middelbare scholieren een technische studie aandurven. Tel uit je winst.
Verder is er ook meer concurrentie op de arbeidsmarkt dan vroeger. Je bent financieel nu wel een stakker als je voor de wetenschap kiest in vergelijking met medische specialisten en de captains of industry.
We leven in een media-tijdperk met veel afleiding. Het vraagt nog steeds een enorme inzet om je in de wetenschap waar te maken. Daar praat je je niet zo maar binnen. Toch zijn er nog genoeg promovendi die een carriere in de wetenschap ambieëren. De wetenschap heeft ook minder terrein verloren dan andere richtingen zoals religie of kunst. Natuurlijk, het blijft iets voor de liefhebbers.
Wat me een beetje stoort aan het boekje is dat de wetenschap nogal gelijkgesteld wordt aan snaartheorieën, zwarte gaten, de stelling van Fermat en de taalfilosofie. Allemaal behoorlijk nutteloze zaken. Er zijn denk ik wel leukere en interessantere onderwerpen te noemen. Wat dacht je van de informatica?
@Erik. De werkelijkheid is natuurlijk altijd complexer dan je in een boekje kunt uitleggen. Juist daarom kies ik, als het om het uitleggen van de wetenschappelijke methode gaat, voor de fundamentele natuurkunde. Daar kun je die methode namelijk het best in werking laten zien. Voor de maatschappelijke impact komt dan de toegepaste wetenschap in beeld, zoals telecom en farmaceutica. Aan de informatica hoop ik een andere keer nog eens een boekje te kunnen wijden…