Meedoen zonder voorwaarden

000d06

Een maand of wat geleden moest ik voor de Ikon radio in discussie met Henk Vroom, hoogleraar godsdienstfilosofie aan de VU. De aanleiding was een artikel over godsdienstvrijheid dat ik in Trouw geschreven had. De gedachte was dat hij als CDA’er en ik als GroenLinkser daar verschillende meningen over na zouden houden. Gelukkig voor de Ikon, dat was zo, al bleek het verschil meer in de praktische nuances te zitten dan in de principes.

In de nazit filosofeerden wij gedrieën, de interviewster, professor Vroom en ik, nog even wat door over de betekenis van christelijke inspiratie in de politiek. Dat ging in een gemoedelijke sfeer, tot het moment waarop mijn discussiepartner in een samenvattende opmerking verzuchtte dat je nu eenmaal altijd mensen had die ijzer met handen wilden breken. Toen gingen mijn stekels overeind en we hadden vast alsnog een verhitte discussie gekregen, als we de studio niet hadden moeten ontruimen voor een volgende opname.

Lees verder Meedoen zonder voorwaarden

Hoofddoekverbod hoort niet bij scheiding kerk en staat

000d05
De deelgemeente Charlois nam gisteren halfslachtig gas terug in de ‘hoofddoekjeskwestie’, maar speelt nog steeds met de gedachte het blote hoofd verplicht te stellen voor vrouwelijke baliemedewerkers, omdat de gemeente een neutrale uitstraling naar de burgers moet handhaven. Kennelijk is die neutraliteit erbij gebaat wanneer ambtenaren zo min mogelijk uitstralen dat zij een religie hebben. Dat is niet alleen een belediging van alle ambtenaren, het is vooral een verkeerde uitleg van het begrip ‘neutraliteit’.

Omdat discriminatie van moslims in tegenspraak is met de Nederlandse normen en waarden, wordt een hoofddoekjesverbod gebracht in termen van scheiding van kerk en staat. Daarmee wordt vandaag de dag helaas steeds minder vaak de oorspronkelijke bedoeling aangehaald, namelijk dat de staat blind is voor de religieuze voorkeur van zijn onderdanen, maar steeds vaker dat de religie uit de publieke sfeer verbannen dient te worden. Dat blijkt uit de hoofddoekjesdiscussie, maar ook uit de reactie van de politiek op moskeebemoeienis met de opvang van prostituees in Feijenoord.

Lees verder Hoofddoekverbod hoort niet bij scheiding kerk en staat

Iran: rijp voor een revolutie

Het theocratische Iran lijkt in veel opzichten op de Sovjet-Unie in zijn nadagen. Een oude garde probeert wanhopig in het openbaar vast te houden aan de ideologie, terwijl ze achter de schermen volop meewerkt aan het verkavelen van de economie onder familie en vrienden. De teugels worden af en toe strak aangetrokken (meer hoofddoekjes, minder internetcafés), een kunstmatig vijandbeeld en een wapenwedloop dienen als hakken in het zand, maar er is geen houden aan. De vraag is niet óf maar wánneer het valt.

Mohammed is vijftien en verlangt terug naar het tijdperk van de shah. ‘Vroeger kregen drugdealers de doodstraf’, moppert hij, scharrelend door de straten van de woestijnstad Yazd. ‘Met onze huidige regering hoef je alleen maar te betalen en je kunt doen wat je wilt.’ Mohammeds woede over de drugs, vooral heroïne uit Afghanistan, is begrijpelijk. Naar schatting twee miljoen Iraniërs gebruiken drugs, wat nogal veel is op een bevolking van 75 miljoen. In Yazd is geen verslaafde op straat te bekennen; verder naar het oosten, in Kerman, Bam en Zahedan, hoef je niet verder te zoeken.

Lees verder Iran: rijp voor een revolutie

Het vergeten Europese imago van Istanbul

000d03

Als Turkije toetreedt, komt ook de na Rome belangrijkste cultuurhistorische stad van Europa binnen de grenzen van de EU. Istanbul is een kosmopolitische stad, eigenlijk altijd geweest. Eeuwenlang was het de hoofdstad van een enorm rijk dat half in Europa lag en half in Azië, waar christenen, joden en moslims samenwoonden. Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog was het een vluchthaven voor Duitse joden en intellectuelen. Door de toevloed van gastarbeiders van het Turkse platteland naar West-Europa in de jaren zestig en zeventig kreeg Turkije, en daarmee Istanbul, een heel ander imago.

Beyoglu, Istiklal Caddesi

Beyoglu, de wijk die het hart is van modern Istanbul, wordt gedomineerd door de Galata-toren, een indrukwekkend rond bouwwerk met dikke muren en kleine ramen, daterend uit 1348, dus van voor de Ottomaanse verovering van de stad in 1453. Hij is gebouwd door de Genovezen, die er indertijd een handelspost hadden. Die handelspost werd uiteraard niet opgedoekt toen de Byzantijnen gewipt werden, want handel is handel en Istanbul ligt nu eenmaal op een onvermijdelijke koopmansroute naar Azië. Tapijten, zijde, specerijen – redenen genoeg waarom Beyoglu een onweerstaanbare aantrekkingskracht hield op Europeanen.

Lees verder Het vergeten Europese imago van Istanbul

Haal godsdienstvrijheid uit de grondwet

De lopende discussie over de plaats van de islam in Nederland maakt duidelijk dat de geseculariseerde samenleving eigenlijk niet goed meer weet hoe ze met religie om moet gaan. De oneigenlijke argumenten, met name over de scheiding van kerk en staat, vliegen je om de oren. Het zou de helderheid en de integratie ten goede komen, wanneer de vrijheid van godsdienst als apart recht afgeschaft werd en religie een plaats kreeg binnen het openbare onderwijs.

Anders dan in bijvoorbeeld de Verenigde Staten worden vrijheid van godsdienst en vrijheid van meningsuiting in Nederland gezien als twee verschillende zaken. Beide vrijheden worden dan ook geregeld in aparte artikelen van de grondwet. Het gevolg is dat ze aparte werelden vormen. Een homo die moslims beledigt, doet een beroep op de vrijheid van meningsuiting. Een moslim die homo’s beledigt, wijst op de vrijheid van godsdienst.

Lees verder Haal godsdienstvrijheid uit de grondwet

De zondeval van het christendom

Christenen gebruiken hun geloof zowel om pacifistische standpunten in te nemen als om oorlog te rechtvaardigen. Die tweestrijdigheid valt te verklaren uit de evolutie die de houding tegenover geweld in de eerste tien eeuwen van het christendom doorliep. Een historische analyse.

Wie teruggaat naar de wortels van het christendom, komt geen twijfel tegen. De eerste christenen stonden volstrekt afwijzend tegenover iedere vorm van geweld en oorlog. De ethiek gebood hun om lijdzaam de terugkeer van Jezus af te wachten, en niet zelf naar het zwaard te grijpen. In de eerste drie eeuwen interpreteerden christenen noch de oorlogen uit het Oude Testament, noch de krijgszuchtige eschatologie van Openbaringen als oproep om in naam van de kerk de revolutie te prediken. Christenen lieten zich liever voor de leeuwen werpen dan dat zij zich met geweld verdedigden.

Lees verder De zondeval van het christendom

Kurt Gödel als dichter

000c05

Een paradox is een gedicht. Een paradox is een gedicht, omdat het een zoektocht is van woorden, verdwaald op weg naar de waarheid. Ergens aan de horizon glimt ze nog, die eeuwige waarheid, maar het prikkeldraad is onverzettelijk en de woorden staan daar maar zo’n beetje, op een afstandje kijkend naar het onbereikbare. Hun enige troost is de wetenschap dat de lezer met hen meeleeft, begrijpt waar ze zo graag heen hadden willen gaan, als de taal niet in haar taaiheid was gebleven. Daarom een gedicht.

De paradox spookt rond in het hoofd van de poète maudit die een rondje loopt door de lanen van Princeton. Het is augustus 1950 en hij heeft net een bezoek gebracht aan zijn goede vriend Albert Einstein, die met zijn hofhouding een eindje verderop woont. Zijn naam staat als getuige onder het testament van de man met de wilde haardos. Hij glimlacht flauwtjes. Lome, witte wolken hangen aan de lucht. Thuis wacht Adele op hem.

Lees verder Kurt Gödel als dichter

Van strip tot beeldroman

De ‘comic strip’ is een ‘graphic novel’ aan het worden. De veranderende terminologie verraadt de volwassenwording van een genre in de ogen van een establishment, in dit geval het literaire. Het is ook absoluut waar dat de uitdrukkingsvaardigheid van stripmakers in de afgelopen tien, twintig jaar rap is toegenomen. Maar de beeldroman is nog altijd zoekende.

'City of Glass' van Paul Auster, Paul Karasik en David Mazzucchelli

Lees verder Van strip tot beeldroman

Technologie prikkelt de fantasie

000c03
Striptekenaars zijn gedwongen er een sterke verbeelding op na te houden: hun medium dwingt hen immers tot visualiseren. Sinds Donald Duck en Kuifje is technologie als onderwerp verder gegroeid dan het techno-optimisme dat strips van de jaren vijftig en zestig kenmerkte. De kern is echter gebleven: vrijwel nergens uit de creativiteit zich zo uitbundig als in technologische fantasieën.

Toen elektrotechnisch ingenieur Yoko Tsuno in 1968 voor het eerst gestalte kreeg onder de pen van Roger Leloup, was ze in meerdere opzichten een unicum. Ten eerste was ze een vrouwelijke stripheld in een tijdperk waarin strips een vrijwel exclusief mannenuniversum vormden. Katrien Duck hield zich bij het traditionele rolpatroon, de paar vrouwen in Kuifje waren zonder uitzondering dommige wezens en de smurfen leefden zelfs in een totaal vrouwloze wereld (de smurfin deed later haar intrede). Verder had Yoko een kleurtje. Dat was ook op zijn zachtst gezegd bijzonder, aangezien zelfs de eenden van stripland tot het blanke bevolkingsdeel behoorden. Alleen Sjimmie (van Sjors) had ook een kleurtje, maar die was dan weer geen elektrotechnisch ingenieur.

Lees verder Technologie prikkelt de fantasie

Marcello en de verstilde Fellini’s

000c02
Marcello, natuurlijk moest Marcello de hoofdrol spelen in zijn nieuwste film. Of misschien was het wel een van zijn oudste, al sinds 1965 zat het verhaal van Giuseppe Mastorna in het hoofd van Federico Fellini, misschien zelfs langer, maar in elk geval schreef hij het in dat jaar op, in een gehuurde villa aan de Romeinse kust.

Het verhaal is kort maar het deugt, in alles verraadt het de hand die in La Dolce Vita een Christusbeeld hangend onder aan een helicopter de horizon tegemoet liet vliegen. Mastorna is een cellist die met zijn vliegtuig in zwaar weer terecht komt. Het toestel moet een noodlanding maken op het plein voor de Dom van Keulen, een mirakel dat de toeschouwer de Fellini-wereld binnensleurt.

Lees verder Marcello en de verstilde Fellini’s