Bij het afscheid van Femke Halsema als fractievoorzitter van GroenLinks wordt nogal eens gememoreerd dat zij de partij weggeleid zou hebben van de geitenwollen sokken, linksdraaiende yoghurt en andere parafernalia van de naïeve wereldverbetering. Dat is natuurlijk onzin. Die ommezwaai is tot stand gekomen onder haar voorganger Paul Rosenmöller. Femkes verdienste is dat zij het socialisme opzij geschoven heeft.

Persoonlijk heb ik nooit zoveel opgehad met het socialisme in al zijn verschijningsvormen (van communisme tot sociaal-democratie), omdat het uitgaat van de goedheid van de mens en als gevolg daarvan sterk geneigd is te denken in termen van rechten voor individuen. Ik ben meer van ‘geneigd tot alle kwaad’ en denk in termen van plichten. Heel simpel: ik ben dus niet van ‘ik heb recht op iets, dus jij moet belasting betalen’, maar van ‘ik moet belasting betalen, zodat jij iets kunt krijgen’.

Zelf kijkt ze er ongetwijfeld anders tegenaan, maar ik heb de invulling van het vrijheidsbegrip, die centraal staat in Femkes politieke filosofie, altijd sterk verwant gevonden aan vrijzinnig christelijk plichtsbesef (in theologische termen: er bestaat een vrije wil, maar de mens heeft daarbij een verplichting meegekregen om in zijn vrijheid zelfbeheersing te tonen en God en zijn naaste te dienen). Niet dogmatisch, maar toch behoorlijk moralistisch.

Die insteek bleek bijvoorbeeld in ‘Vrijheid eerlijk delen’, waarin ze samen met Ineke van Gent de visie op sociaal-economische verhoudingen, die bij GroenLinks traditioneel op socialistische leest geschoeid waren, herdefinieerde in termen van vrijheid. Ook haar boek ‘Geluk’ ging over de spanning tussen vrijheid en zelfbeheersing. De gedachte dat het ongebreideld najagen van vrijheid niet vanzelfsprekend tot geluk leidt, leek voor mij wel heel erg op het brede en het smalle pad van de zondagsschool.

Femkes invulling van het vrijheidsbegrip past in de moderne samenleving, waarin culturele emancipatie belangrijker is dan materiële. Logisch gevolg is dat ze GroenLinks van de SP wegstuurde naar D66. Sommigen betreurden dat. Ik niet.