Een schrijversechtpaar woont in een rustig deel van Tokyo. Onmin is er niet, maar ze leven ook voor een belangrijk deel langs elkaar heen. Dan wandelt de kat van de buren steeds vaker bij hen binnen. Beiden ontwikkelen ze een eigen relatie met het dier. Dat eenvoudige gegeven ligt ten grondslag aan The guest cat van Takashi Hiraide (in het Nederlands: De kat). Het wordt ook niet veel ingewikkelder.

Haraide neemt rustig de tijd om het oude huis rond een binnenplaats te beschrijven, de traditioneel vormgegeven tuin, een kleine enclave waar het leven in alle kalmte voorbij kan trekken. De kat komt aanwaaien, krijgt af en toe een visje, raakt zo vertrouwd met het echtpaar dat hij soms blijft slapen. Langzaam gaat hun leven om de kat draaien. Onvermijdelijk komt de dag dat het dier wegblijft. Ook die wending leidt niet tot groot drama.

De novelle is traag, het plot minimaal. Normaal gesproken heb ik daar geen geduld mee. Maar door deze 140 melancholische pagina’s gleed ik moeiteloos heen. Dat is te danken aan de serene schrijfstijl van Takashi Hiraide. De traagte komt niet voort uit zinloze uitwijdingen, maar door liefdevolle beschrijvingen van het leven rond de binnenplaats. Zo precies maat houden, het is weinigen gegeven.

‘Aardbei en chocola’ is vooral bekend van de gelijknamige film (Fresa y chocolate), maar de grondslag is een verhaal van Senel Paz, dat ruim 25 jaar na dato in het Nederlands vertaald is. Het is vooral belangrijk vanwege de rol die het gespeeld heeft bij het bespreekbaar en maatschappelijk acceptabel maken van homoseksualiteit op Cuba.

Hoofdpersoon David is een jonge communist, die tegen zijn zin in een toneelstuk van Ibsen speelt. Daarmee trekt hij de aandacht van Diego, homoseksueel en kenner van subversieve literatuur. Er ontwikkeld zich een vriendschap, die bij David veel twijfel zaait. Hij speelt met de gedachte Diego aan te geven wegens contrarevolutionaire activiteiten, maar de wederzijdse genegenheid lijkt het te winnen. Dan blijkt ook Diego iets in zijn schild te voeren.

De kracht van Paz’ verhaal zit erin dat hij weinig expliciet maakt – ongetwijfeld de reden waarom het op Cuba door de beugel kon. Door David als hoofdpersoon te kiezen in plaats van Diego weet hij de lezer bovendien mooi mee te nemen in de twijfels van een ontluikende homoseksuele jongeman. Dat Paz soms wat uitleggerig is zij hem vergeven. Het blijft een mooi en moedig verhaal.

Om aan zijn verstikkende huwelijk te ontkomen wendt de 73-jarige Désiré Cordier dementie voor. Zo verovert hij een plekje in een verzorgingstehuis. Daarvoor moet hij onberekenbaar worden, enkel incoherente taal uitslaan, zijn vrouw en kinderen niet meer herkennen en in zijn broek poepen, maar het is het waard. En dan blijkt ook zijn jeugdliefde in hetzelfde tehuis te zijn opgenomen. Een mooie premisse heeft De laatkomer van Dimitri Verhulst zeker.

Het is ook niet moeilijk te zien waarom het een verfilmde beststeller werd. Désiré moppert er een eind op los, de opservarties zijn pijnlijk en raak, de gebeurtenissen bij vlagen ontroerend en hilarisch. Het verhaal is knap opgebouwd. Op haperingen in de laconieke stijl zul je Verhulst niet betrappen.

Toch wringt er iets. Dat zit in het karakter van Désiré. Hoe kan iemand die verbitterd is geraakt in decennia huwelijk ineens zo opgeruimd kiezen voor de rol van demente bejaarde? Waarom kan hij het leven als aftakelende sul wel licht opnemen, terwijl hij het bij zijn vrouw niet uithield? Maar goed, ‘De laatkomer’ is ook eerder bedoeld als komedie dan als psychologische roman, vermoed ik.