Ik moet eerlijk toegeven weliswaar de misdaden van het Stalinisme te kennen, maar nooit werkelijk begrepen te hebben wat mensen bezielde om zich aan die illusie over te geven. Velen werden onderdrukt, maar echt niet alleen Stalin zelf was ervan overtuigd dat hij de juiste koers uitzette.

Tot ik Darkness at Noon van Arthur Koestler las, een roman die het Stalinisme in al zijn verwrongen gedachten haarscherp ontleedt. De plot is eenvoudig. Rubashov, ooit een machtig man, wordt gearresteerd en beschuldigd van oppositionele activiteiten en heulen met de vijand. In een drietal verhoren wordt hij geconfronteerd met zijn eigen uitspraken en daden, en er uiteindelijk van overtuigd dat hij moreel verplicht is medewerking te verlenen aan het showproces dat hem ter dood zal veroordelen.

De actie is minimaal. De helft van het verhaal bestaat uit dialogen tussen Rubashov en zijn twee ondervragers, de andere helft uit zelfreflectie van Rubashov die ijsbeert in zijn cel. De afloop staat ook al snel vast. En toch grijpt het boek je bij de strot en laat niet los voor je het uit hebt.