A general theory of oblivion van José Eduardo Agualusa is het eerste boek van een Angolese auteur dat ik ooit las. Een veilige keuze, min of meer, als je aanneemt dat de shortlist van de Man Booker Prize een kwaliteitsstempel is. Het onderwerp intrigeerde me ook direct: op de avond voor de onafhankelijkheid van Angola metselt een Portugese vrouw zich in in haar appartement in Luanda. Dertig jaar verschanst ze zich daar, tot een kleine gauwdief via het balkon binnensluipt.

In de loop van het verhaal glippen steeds meer personages het plot binnen, dat op den duur nogal onoverzichtelijk wordt. Een buurman die een nijlpaard op zijn balkon houdt, bijvoorbeeld, en zijn oude vriend, de politieke gevangene die miljonair geworden is en die hem uit het appartement uitkoopt. Op een gegeven moment duikt er een alwetende verteller op die samenzweert met de lezer (“laten we nu terugkeren naar …”). Er valt dus wel een en ander aan te merken op het werk van Agualusa.

Maar wat een heerlijke roman. Korte, snappy scènes. Kleurrijke personages. Bizarre wendingen. Af en toe een gedicht ertussendoor. Allemaal geschreven in een kraakheldere stijl. Agualusa laat misschien af en toe een steek vallen, maar ‘A general theory of oblivion’ verdient een groot publiek. Er is overigens een Nederlandse vertaling.

Nadat ik Italo Calvino’s klassieker ‘Invisible Cities’ uitgelezen had, voelde ik me een beetje dom. Binnen een raamvertelling met Marco Polo en Kublai Khan biedt Calvino tientallen beschrijvingen van abstracte steden. Ik had werkelijk geen idee wat ik hiermee moest. De wikipedia-pagina met een matrix van de verschillende soorten steden bracht enige uitkomst. De steden zijn parabels over de menselijke conditie. Zo ver was ik ook gekomen.

De betiteling roman impliceert dat er een verhaal verteld gaat worden. Dat doet Calvino hier niet, anders dan in If on a winter’s night a traveller, ook een conceptuele roman. Invisible Cities is een matrix van ideeën. Calvino verdient alle bewondering om zijn originaliteit en de mathematische precisie waarmee hij zijn ideeën vormgeeft. Ik zal hem blijven lezen om ervan te leren als schrijver, niet zozeer omdat zijn boeken me werkelijk raken.

Het boek heet Minna needs rehearsal space.
Het boek is geschreven door Dorthe Nors.
Het boek gaat over Minna.
Minna’s vriendje Lars heeft het uitgemaakt.
Minna is ongelukkig.
Minna is bijna veertig.
Minna wil een kind.
Minna heeft een opdringerige zus die Elisabeth heet.
Minna mist haar vader.
Minna is hard aan vakantie toe.
Het boek heeft niet zo’n bijzonder verhaal.
Het boek is experimenteel geschreven.
Het boek houdt niettemin de aandacht vast.
Christian heeft het boek met plezier gelezen.

Na een nachtmerrie besluit de jonge vrouw Yeong-hye om vegetariër te worden. Zoiets doe je in Zuid-Korea alleen als je een strikte boeddhist bent. Dus haar man, de verteller in het eerste deel van De vegetariër, vindt het maar genant. Hij kan zich met haar eigenlijk niet meer in het openbaar vertonen, zeker niet nadat ze bij een etentje met zijn baas geen hap door haar keel heeft gekregen.

In dat eerste deel van de roman, die in 2016 de Man Booker International Prize won, lijkt het alsof schrijfster Han Kang je een Murakami-achtig universum binnen gaat leiden, met steeds mysterieuzere gebeurtenissen. Dat is niet het geval. In het tweede deel wordt Yeong-hye’s gedrag beschreven vanuit het perspectief van haar zwager, die haar uit de kleren wil praten. Het gemak waarmee dat lukt beangstigt hem – en dat is niet geheel onterecht. Het derde deel laat Yeong-hye’s oudere zus aan het woord. Er is dan niets bovennatuurlijks aan het verhaal, alleen gruwelijke werkelijkheid.

Han Kang, gevierd in eigen land, schreef de eerste twee delen, ‘De vegetariër’ en ‘Mongolenvlek’, oorspronkelijk als afzonderlijke verhalen. Pas het derde deel, ‘Vlammende bomen’, verbindt ze aan elkaar, zij het op een manier die net wat te uitleggerig is. Zodra die uiteenzetting achter de rug is, slaat dat derde deel een eigen koers in naar een indrukwekkende finale.

Een Franse fotograaf en illustratrice, op bezoek in Seoul, struikelen over een kleine boedhistische monnik die Frans blijkt te spreken. Zij zien in hem een manier om het authentieke Korea te leren kennen, hij in hen hefboom om in het buitenland te geraken. De ontmoeting zet een hele reeks aan vreemde gebeurtenissen in gang in The Little Buddhist Monk van de Argentijnse auteur César Aira.

Na wat struinen door de straten van Seoul en een goede lunch met champagne stapt het trio op de trein naar een afgelegen tempel waar nooit toeristen komen, aldus de monnik. De perfecte plek voor fotograaf om zijn bijzondere techniek op los te laten. Terwijl hij bezig is, begint wel op te vallen dat de overige monniken zich vreemd gedragen. Heel intrigerend, al moet er wel een deus ex machine aan te pas komen om het verhaal tot een goed einde te brengen.

Aira is een ouderwetse verteller. Niks show don’t tell, de Argentijn kent de gedachten van al zijn karakters en beschrijft de gebeurtenissen van een afstand. Voor een vreemd verhaal als dit werkt dat prima. Maar door het afgeraffelde plot aan het eind blijf je als lezer toch met een onbevredigd gevoel achter.

Een novelle van Herta Müller lezen, nadat je 650 pagina’s met meanderende zinnen van Erwin Mortier achter de kiezen hebt, is als een duik in ijskoud water aan het eind van een klamme dag. Het doet bijna pijn, maar het is niet onaangenaam. Herta Müller vindt dat een zin na tien woorden wel zo’n beetje af moet zijn. Als ze iets half beschreven heeft, is het wel weer genoeg. De lezer mag de rest er bij verzinnen.

De mens in Der Mensch ist ein grosser Fasan auf er Welt heet Windisch. Hij is molenaar in een afgelegen Roemeens dorp. Hij wil een paspoort voor zijn vrouw, zijn dochter en zichzelf. Daarmee wil hij naar Duitsland reizen. Het is de tijd van Ceaucescu. Een paspoort krijg je niet zomaar. Zijn dochter moet de paspoorten helpen zoeken in de bedden van mannen die ze kunnen verstrekken. Windisch wil dat niet. Maar hij is nu eenmaal een fazant, een makkelijk doelwit.

Er is in deze novelle werkelijk helemaal niks om vrolijk van te worden. De beschrijvingen en handelingen zijn allemaal kort en afgemeten. Geen enkel karakter verwacht dat het leven eerlijk is, ook Windisch zelf niet. Slikken en doorgaan. Het knappe van Herta Müllers proza is dat ze dit allemaal weet op te roepen zonder het voor de lezer uit te spellen. Als een plens ijswater in je gezicht zonder dat er water aan te pas komt.

Verhalenbundels verkopen niet goed, dus dat zal de reden zijn dat er ‘roman’ staat op de omslag van All that man is door de Britse schrijver David Szalay, die met het boek in 2016 de shortlist van de Man Booker Prize haalde. Maar het is dus een bundel van negen verhalen met een gezamenlijk thema, waardoor je zou kunnen zeggen dat het een eenheid is. En vooruit, tussen het eerste en negende verhaal bestaat een klein overlap in karakters om de cirkel te sluiten.

Er loopt namelijk wel degelijk een lijn door de verhalen, allemaal over mannen die er op de een of andere manier een puinhoop van hebben gemaakt. Aanvankelijk vooral met drank en vrouwen, maar naar mate de verhalen vorderen (en daarmee de leeftijd van de hoofdpersoon) komt er meer in het spel: een carrière op dood spoor, een mislukt huwelijk, gesneefde ambities, een leven dat bij nader inzien niet zo heel veel voorstelt of ooit heeft voorgesteld.

Het is een diverse cast die David Szalay opvoert. Een student die door Europa dendert met zijn interrail, een jongeman in een troosteloos Grieks vakantieoord, een Hongaarse krachtpatser, een Russische miljonair die op het punt staat alles te verliezen. Of je nu oud of jong bent, rijk of arm, er is altijd wel iets dat je aan je leven kunt verprutsen, lijkt de boodschap te zijn.

David Szalay trapt zijn hoofdpersonen niet zo de verdoemenis in als Malcolm Lowry zijn consul in Under the Vulcano, maar het gaat wel die richting uit. Het verschil is dat Szalay’s karakters zich bewust zijn van de leegte van hun bestaan, hoe ze zijn teruggeworpen op zichzelf – en niemand iets verwijten kunnen. Geen vrolijke kost, maar geweldig geschreven. Kraakhelder en mismoedig.