Anders dan in de Verenigde Staten, waar ze een politieke factor van belang is, heeft de blogosfeer in Nederland nog niet echt een positie verworven. Het populairste weblog, GeenStijl, heeft een niche gevonden in het brengen van ‘nieuws’ dat in Engeland door tabloids geserveerd wordt: agressief getoonzette, op de man gespeelde berichten over echte dan wel verzonnen schandalen, waarvan het doel niet zozeer is de lezer te informeren als wel hem emotioneel te prikkelen. Daarmee is het trendsetter.

Weblogs op hun best zijn opinievormers, aantekeningen bij de realiteit van het nieuws. De blogger refereert aan nieuws uit de reguliere media en geeft daar zijn opinie over. Serieuzere weblogs, zoals Sargasso en GeenCommentaar, vullen aan wat kranten vaak verzuimen: relevante achtergrondinformatie bij het nieuws zoeken en het op die manier van duiding voorzien – al is het maar een paar directe hyperlinks leggen naar rapporten waarnaar de kranten refereren. Zo kunnen lezers de feiten uit de krant eenvoudiger controleren en hun eigen opinie vormen, die ze vervolgens in de reacties onder het bericht kunnen spuien.

Meer en meer genereren de blogs ook zelf nieuws of corrigeren ze andere media. Sargasso, bijvoorbeeld, besloot eind vorig jaar om het door talloze kranten overgenomen bericht te checken dat plastic bekertjes tóch beter voor het milieu zouden zijn dan mokken. Het onderliggende TNO-rapport bleek betaald door bekertjesfabrikanten en had als conclusie dat bekertjes inderdaad beter zijn – tenzij je de mok meer dan drie keer gebruikt voor je hem afwast.

Die extra mogelijkheid van controle en kritische beschouwing is een mooie democratische aanwinst, zeker omdat je geen geld nodig hebt om een blog te starten. Democratie betekent ook dat stemmen die anders in een kwaliteitsfilter blijven hangen, volop de ruimte krijgen. Ook dat is een aanwinst, want een filter betekent censuur en de moderne burger wil zelf bepalen wat hij gelooft of niet. In de praktijk blijkt het echter verrekte lastig om kaf en koren te scheiden.

Bij het jaarlijkse feestje van de Dutch Bloggies, de vakprijs van het genre, ging de onderscheiding voor beste politieke weblog naar Zaplog/Zapruder, vanwege het lef dat dit blog heeft om controversiële stellingen te poneren. Veel van de aanwezigen wisten niet wat ze meemaakten. Zapruder grossiert namelijk in samenzweringstheorieën van het type ‘George Bush zat achter de aanslagen van 11 september’ en ‘Aids bestaat niet’. Met name op medisch gebied heeft het nog al een reputatie met het opdiepen van wetenschappers die een breed gedragen idee in twijfel trekken.

Vooral het door bèta’s gedomineerde GeenCommentaar opende het vuur op de jury, die echter geen krimp gaf. Het lef van Zapruder diende beloond te worden. Dat de inhoud van het weblog volgens traditionele manieren van waarheidsvinding volstrekte onzin is, was duidelijk geen overweging. Dat maakte het incident des te interessanter.

Natuurlijk waren er altijd al genoeg websites die een rationele, wetenschappelijke kijk op de wereld schuwden, maar bij de Bloggies werd dit wereldbeeld in een afgebakend stukje internet afgewogen tegen andere. Het interessante daaraan was dat de jury geacht werd te bestaan uit deskundigen die het totale veld overzagen. Bij die deskundigheid kun je vragen stellen, maar dat is wat al te makkelijk.

Beter is het te constateren dat in de blogosfeer kennelijk iedere opinie een opinie is, ongeacht de kwaliteit van de onderbouwing. Een afwijkende mening is juist daarom waardevol. Daar kun je bezwaar tegen hebben, maar feit is dat de jury van de Dutch Bloggies hiermee een maatschappelijke trend volgt van niet al te diepgaande oordeelsvorming afgaande op de vorm van informatie.

Dat heeft zijn gevolgen. Het is immers een statistische wet dat naar mate je meer van iets weet, je een betere afweging kunt maken. Hoe minder mensen op andermans gezag vertrouwen, hoe slechter geïnformeerd ze gemiddeld hun afweging zullen maken. Objectief gesproken zal de kwaliteit van meningen afnemen, maar subjectief neemt ze juist toe, omdat mensen zoveel waarde hechten aan een zelf gebakken mening. Dat is slecht nieuws voor degelijke ingenieurs, die gewend zijn een gedegen onderbouwde stelling te poneren in de verwachting dat anderen die daarom zullen overnemen. Maar het is wel de realiteit. De blogosfeer gaat ongetwijfeld school maken.