De vlot geïrriteerde lezer valt meteen twee dingen op aan ‘De brug’, het boekenweekgeschenk van de hand van Geert Mak, over de Galatabrug die het oude en moderne deel verbindt van het Europese deel van Istanbul. Het eerste is dat Mak nog telt in miljoenen, terwijl er alweer een poosje zes nullen van de Turkse lira af zijn. Maar goed, daar hebben de Turken zelf ook moeite mee. Het tweede is dat de stad bij herhaling Islambol genoemd wordt. Dat was in de achttiende eeuw een poosje gebruik aan het hof van Mehmet III, maar hier oogt het toch vooral als een tikfout met Freudiaanse trekjes.

Mak mengt in ‘De brug’ een geschiedenis van Turkije in zevenmijlslaarzen met gesprekken die hij voerde met de bewoners van de brug. Die laatste passages zijn verreweg het interessantst, al schraapt Mak – het lot van de journalistiek – hoogstens aan het oppervlak van de personages. De clichés vliegen je ook om de oren, maar goed, het leven op een paar euro per dag bestaat nu eenmaal voor een belangrijk deel uit clichés. Al met al een vlot geschreven niemendalletje, zoals de meeste boekenweekgeschenken.

Even geen film vandaag, maar een boek. ‘Boven is het stil’ van Gerbrand Bakker is al voor het nodige genomineerd. Eergisteren kwam daar de longlist van de Libris literatuurprijs bij.

En het moet gezegd: een verfrissend boek, hoewel het binnen de in Nederland epidemische flets-naturalistische stijl blijft. De flaptekst doet het ergste vermoeden over de hoofdpersoon (‘Een onverwachte brief en een even onverwacht bezoek maken dat hij zich niet langer kan verstoppen voor de wereld en voor zichzelf’), maar het valt mee.

Helmer is een boer die met het een en ander worstelt, zoals een bedlegerige vader en een dode broer, maar hij doet daar niet pseudo-diepzinnig over. Hij melkt gewoon de koeien, laat alles over zich heenkomen en neemt af en toe een beslissing. ‘Boven is het stil’ is literatuur zonder fratsen.

Zelden doe ik lang over een boek, omdat bijna ieder hoofdstuk even tijd nodig heeft om te bezinken. Meer dan twee maanden ben ik bezig geweest met ‘The time of our singing’ van Richard Powers. Dat was geen tijdgebrek. Het was absorptie.

De roman, waarvan in Nederland net een goedkope editie is verschenen, gaat over de kinderen van een joodse fysicus en een zwarte zangeres. Niet wit, niet joods, niet zwart, vallen ze door alle definities heen. De roman gaat over ras, maar meer nog over muziek, het weefsel dat de familie bij elkaar houdt.

Powers heeft een weergaloze stijl, vol van soepele beeldspraak, een vanzelfsprekend maar toch verrassend plot en personages die tegelijk raadselachtig en levensecht zijn. Briljant. Waarvan akte.

Er kwam een brief van de stichting DBNL binnen. Nee, daar had ik ook nog nooit van gehoord. De Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren heeft zich tot doel gesteld de Nederlandse literatuur via internet te ontsluiten. Ze zijn al een eindje op weg. Je kunt alle edities van roemruchte tijdschriften als Forum (1932-1935) compleet online lezen, maar ook talloze middeleeuwse boeken en het complete werk van onder meer Bredero, Busken Huet en Vondel. Een schatkamer.

Enfin, toen ze met Vondel klaar waren, dachten ze kennelijk: die Jongeneel heeft in Passionate ook een paar alleraardigste verhaaltjes neergepend. Die gaan we eens een brief schrijven of we ze ook in onze database mogen stoppen. Ik zou niet durven weigeren.

Primo Levi is de schrijver van ‘Is dit een mens?’, een aangrijpend onderzoek in romanvorm naar de betekenis van Auschwitz, waarvan hij een overlevende was. Onlangs stuitte ik op een tweedehands bundeltje met autobiografische verhalen, ‘Liefde en Meccano’.

In het titelverhaal probeert de elfjarige Primo zijn liefde voor Lidia duidelijk te maken, eerst door haar aan te zetten een postzegelverzameling te beginnen, zodat hij haar zegels uit zijn eigen verzameling cadeau kan doen, later door een ingewikkeld bouwwerk van Meccano voor haar te maken. Voor dat laatste roept hij de hulp in van de rouwdouwerige Carlo, die over een grote doos Meccano beschikt. Groot is zijn teleurstelling als Lidia weinig aandacht heeft voor de intellectuele prestatie die hij voor haar geleverd heeft. Carlo steelt de show met een paar postzegels in een cellofaantje.

Vanochtend zette ik het bundeltje op zijn plek in de boekenkast. Ineens drong een politieke metafoor tot me door, van een partij vol intellectuele hoogvliegers die moet ervaren dat het geliefde volk haar niet begrijpt. Ik schoof het boekje naast ‘Is dit een mens?’ Er waren zoveel belangrijker dingen om me druk over te maken.