Dit was de week van Neelie Kroes. Haar oekaze dat ING zich moet opsplitsen kan wel eens de aanzet zijn voor een systeemhervorming waar de rest van de financiële wereld tot nu toe mee talmt. De over het paard getilde sector wordt gesnoeid, zodat de omvang van bedrijven meer in overeenstemming gebracht wordt met hun rol in de economie: dienstverlenend, niet leidend.

Dat Neelie uitgerekend een Nederlandse bank als eerste ‘slachtoffer’ uitzocht versterkt haar positie in het vervolg van het proces. Ze bewijst hiermee echter ook de Nederlandse belastingbetaler een grote dienst. Die krijgt niet alleen een flink versneld rendement op de staatslening, maar ook risicobeheersing waar De Nederlandse Bank voor terugdeinsde.

Het Financieele Dagblad onthulde vandaag dat ING zo’n twee jaar geleden de architect was van een megafusie die niet doorging. Nederland had ten opzichte van de totale economie al een onevenredig grote financiële sector. Als het plan van ING was doorgegaan had ze IJslandse proporties kunnen aannemen.

Nederlandse banken staan er niet om bekend dat ze goed geleid worden. ABN Amro ging aan overmoed ten onder en werd opgesplitst. Fortis moest door de staat overgenomen worden, ING ging langs de rand van de afgrond. Nederlandse banken tellen niet meer mee, verzucht de NRC vandaag. Gelukkig maar. (gc)

Al een jaar of vijftig wordt Turkije de worst van Europese toetreding voorgehouden. Dat was altijd een lekker makkelijke belofte: de Turken voldeden toch voor geen meter aan de criteria. Maar sinds het land onder premier Tayyip Erdogan ineens serieus werk lijkt te maken van een poging tot toetreding, slaat de schrik Europeanen om het hart. De onderhandelingen duren voort, maar de Turken hebben een stortvloed van Europese scepsis over zich heen gekregen.

Dus vragen de Turken zich inmiddels af of de Europeanen hun vrienden wel zijn, bericht de Volkskrant vanochtend. Turkije heeft de afgelopen maanden ruzie gemaakt met Israel, toenadering gezocht tot Rusland, vrede gemaakt met Armenië, het opgenomen voor Iran en de banden met Syrië aangehaald.

Los van de vraag of Turkije op korte termijn voldoet aan de criteria voor toetreding: wanneer je al vijftig jaar aan het lijntje gehouden wordt en het naar je gevoel nooit goed kunt doen, dan gooi je een keer je kont tegen de krib. Als Europa Turkije in de richting van Rusland en Iran ziet afdrijven, dan heeft het dat helemaal aan zichzelf te danken. (gc)

Als Tabaré Vázquez had mogen meedoen aan de presidentsverkiezingen in Uruguay eergisteren, was hij waarschijnlijk herkozen, maar hij brak met de recente Zuid-Amerikaanse traditie om de grondwet in zijn eigen voordeel te wijzigen, dus hij mocht niet meedoen. Nu wordt zijn partijgenoot José Mujica de nieuwe president, zij het dat daar nog een tweede ronde aan te pas moet komen.

Mujica is een voormalige guerillacommandant die onder de dictatuur (1973-1984) veertien jaar vastzat. Dat verleden speelt nog levensgroot in het land. In de week voor de verkiezingen oordeelde het hooggerechtshof van Uruguay dat de amnestie voor mensenrechtenschenders onder de dictatuur illegaal was. Prompt mocht Gregorio Alvarez, de laatste dictator, voor 25 jaar achter de tralies.

Het linkse Breed Front, waar Vázquez en Mujica toe behoren, flirt af en toe met Venezuela en Cuba, maar vaart ondertussen een centrumlinkse koers in het kielzog van de Braziliaanse president Lula: een markteconomie met een strenger belastingbeleid voor de maatschappelijke toplaag ten faveure van vele sociale programma’s voor de onderlaag. Daar zal met een voormalige extreem-linkse guerilla vermoedelijk weinig aan veranderen. (gc)

“Beste broer, als president van dit land kan ik niet toestaan dat jouw Panamese bedrijven overheidscontracten in Ecuador binnenhalen. Dat is ethisch niet verantwoord.”
“Ja maar, ik heb persoonlijk een paar van je naaste medewerkers omgekocht. Hoe kun je nou doen alsof je van niks wist?”

En toen had Rafael Correa, president van Ecuador, knallende ruzie met zijn broer Fabricio, die eigenaar is van een constructiebedrijf dat al zaken deed met de regering lang voordat Rafael president werd. Fabricio eist nu dan ook een schadevergoeding van 25 miljoen euro. Ook zijn critici zijn nog wel bereid te geloven dat Rafael echt van niks wist, maar in dat geval heeft hij toch foute medewerkers die hij niet onder controle heeft.

Zo zijn er wel meer tekenen dat Rafael Correa binnen een half jaar na zijn herverkiezing grip op het land aan het verliezen is.

Lees verder Wie is de baas in Ecuador?

Vandaag en morgen kiezen de inwoners van Botswana een nieuwe president en parlement. De uitslag staat al vast: de regerende partij houdt de meerderheid in de volksvertegenwoordiging en zal de huidige president herkiezen. Niet omdat de verkiezingen op grote schaal gemanipuleerd zijn (al zijn er wel wat zorgen), maar omdat de krap een miljoen kiezers van een van de stabielste landen van Afrika tevreden zijn over de leiding.

Tot op zekere hoogte dan. De economie heeft een zware klap gekregen van de kredietcrisis, waardoor de vraag naar diamanten gekelderd is. Bijna de helft van de economie is ervan afhankelijk. De onvrede is groot, maar dat geldt ook voor het besef dat de regerende Botswana Democratic Party de vraag naar diamanten niet zelf omhoog kan stuwen.

Hoewel de oppositie niet echt een vuist kan maken tegen de BDP, kunnen de verkiezingen best nog spannend worden. Er is namelijk mot binnen de BDP en dat speelt de oppositie in de kaart. President Ian Khama heeft ruzie met secretaris generaal Gomolemo Motswaledi, omdat hij autoritair zou zijn. Toen Khama Motswaledi schorste en de rechtbank hem gelijk gaf, stond onmiddellijk de tot dan toe volkomen onbekende Ndaba Gaolathe om te roepen dat dit zomaar niet ging. De lokale pers doet vrijelijk verslag van de schermutselingen.

Ook internationale waarnemers hebben hun vraagtekens bij Khama’s gedrag. Enerzijds is er waardering dat hij het als buurman aandurfde president Mugabe van Zimbabwe de oren te wassen, maar diezelfde bruuskheid komt de democratie in zijn eigen land niet altijd ten goede. (gc)

Ik weet niet of het zo bedoeld was, maar ik vond, net als Bert Wagendorp, de manoeuvre van Agnes Jongerius met de PVV in aanleg briljant. De PVV is de laatste tijd bezig om haar tot nu toe eenzijdig nationalistische profiel op te tuigen met socialistische trekjes. Daarmee wordt een kiezerspotentieel aangesproken dat nu nog bij SP en PvdA zit.

Links heeft daar geen antwoord op. Behalve Jan Marijnissen, die niet voor niets een terugkeer overweegt, zijn er weinig mensen die nog de geloofwaardigheid bezitten om de potentiële PVV-kiezers ervan te overtuigen in het linkse kamp te blijven. Agnes Jongerius was er daar een van. Als vakbondsvoorvrouw had zij een goede strategische reden om met de PVV te gaan praten en zo Geert Wilders de pariastatus te ontnemen waar hij zoveel garen bij spint. Het heeft niet zo mogen zijn. De FNV-achterban schoot in een kramp en Agnes kwam op haar voornemen terug. Ze is nu bijgezet in het PvdA-mausoleum der draaikonten.

De PvdA is in de afgelopen twee dagen de lijsttrekker kwijtgeraakt die de partij bij de volgende verkiezingen op het nippertje nog had kunnen redden. Als de PVV in de volgende peiling weer een paar zeteltjes wint, mogen al die boze (ex-)FNV-leden zich afvragen wat hun bijdrage daaraan geweest is. (gc)

Dat was me wat toen Trouw deze week op de voorpagina aankondigde dat God de wereld niet geschapen had maar gescheiden. Vertaalfout volgens de Nijmeegse hoogleraar Ellen van Wolde. Ouwe koek, meende het theologische establishment, en al lang geleden verworpen dan wel aanvaard, afhankelijk van de religieuze overtuiging.

De achterliggende discussie over de creatio ex nihilo is namelijk al heel oud: heeft God de materie geschapen of heeft God de wereld geschapen (of gescheiden) uit reeds bestaande materie? De een meent dat de oude bijbelschrijvers te simpel waren om een abstracte notie als schepping uit het niets te bedenken. Het zou een Griekse vondst zijn die later in het christelijke denken terecht kwam. Anderen menen dat deze abstractie wel degelijk op conto van de joden geschreven mag worden. Hoe de oorsprong ook ligt: het concept staat centraal in het christelijke denken over het begin van de wereld.

Lees verder Scheiden, scheppen en donkere materie

Laten we er voor het gemak eens vanuit gaan dat het inderdaad de schuld van de IJslanders is dat hun handjevol aan overmoedige bankiers erin slaagde hordes hebzuchtige Britten en Hollanders een financieel kaartenhuis binnen te lokken. Dan nog kun, nee, moet je je afvragen: is het wel rationeel om een volledige compensatie te eisen en daar zelfs IMF-steun voor te blokkeren?

Ja, electoraal is het natuurlijk wel rationeel. Wouter Bos en zijn Britse collega kunnen boze spaarders in eigen land paaien door hard te blaffen tegen vikingen die hier toch niet mogen stemmen. Maar die flinkdoenerij brengt niet per se de verloren spaartegoeden sneller terug. Zonder IMF-steun komt de IJslandse economie er sowieso niet bovenop. Je kunt natuurlijk redeneren ‘zij alleen herstel als de opbrengst naar ons gaat’, maar dat riekt wel heel erg naar wraak – niet de fraaiste der emoties.

En stel nou eens dat IJsland akkoord gaat en belooft alles terug te betalen. Komt het geld dan ook werkelijk terug? De spaarschuld bedraagt omgerekend naar de Nederlandse bevolkingsomvang 200 miljard euro, evenveel als de staatsschuld die Nederland in de afgelopen decennia opbouwde – en dan hebben de IJslanders dankzij de crisis ook nog wel wat andere problemen.

Kortom, dat geld komt niet meer terug. Nooit niet. Wouter Bos zal het de Nederlanders moeten vertellen en dan met de IJslanders gaan onderhandelen over een bedrag dat ze wel kunnen betalen. Maar zal hij daar met vijftien zetels in de peilingen het lef voor hebben? (gc)

Dat Noorwegen IJsland verdreef van de eerste plek op de Human Development Index 2009 was niet zo’n verrassing, maar hoe slaagde Niger, waar het niet eens oorlog is, erin om strak onderaan te eindigen, zelfs nog onder Afghanistan? Nou, omdat Somalië en Zimbabwe bij gebrek aan gegevens niet op de lijst staan, maar er is ook wel één en ander aan de hand.

Anders dan Somalië en Zimbabwe is Niger ook in potentie niet rijk. Het islamitische land bestaat grotendeels uit woestijn, de bevolking woont verspreid over het schaarse vruchtbare land en heeft daarom nauwelijks tot geen toegang tot onderwijs. Het voornaamste exportproduct is uranium. Het heeft een lange geschiedenis van militaire coups, maar in 1999 werd luitenant-kolonel Mamadou Tandja volgens de regelen der kunst gekozen bij zijn derde poging in zes jaar om langs democratische weg aan de macht te komen.

Lees verder Het chavezje van Mamadou Tandja