De oude Gustav Mahler zit in zijn eentje op het dek van een boot die op weg is van New York terug naar Europa. Hij weet dat het zijn laatste grote reis is en kijkt terug op zijn leven. Dat is het concept van Der letzte Satz van de Oostenrijkse succesauteur Robert Seethaler. Behalve dat hij mijmert heeft Mahler ook nog af en toe een korte conversatie met de scheepsjongen die over zijn welzijn moet waken.

Robert Seethaler heeft ongetwijfeld de nodige biografieën van Mahler gelezen, heeft zich in zijn karakter ingeleefd, enzovoort. Hij is ook bepaald geen slechte schrijver. Maar die hele Gustav Mahler boeide mij volstrekt niet. En zo belandde ik behoorlijk onverschillig op de laatste pagina van deze novelle, alvast uitkijkend naar het volgende boek.

De mitsukoshi troostbaby company van Auke Hulst gaat over een schrijver genaamd Auke van der Hulst, die het niet lukt over het verlies van zijn grote liefde Mila heen te komen. In het hoofdverhaal bestelt hij bij een Japanse firma een robotmeisje als surrogaat voor het kind dat Mila en hij nooit gehad hebben. Tussendoor zijn er fragmenten uit een science fiction roman waarin Auke alternatieve werkelijkheden verzint om Mila alsnog te behouden.

Het eerste deel van de roman is vooral een liefdesgeschiedenis. Pas als na het eerste SF-fragment het uitdiepen van de relatie tussen Auke en zijn robotdochter Scottie begint met een tocht naar het verboden aardbevingsgebied in Groningen, slaat het boek een eigen koers in. Scottie is zeven en vermoedt dat ze anders is dan andere kinderen, omdat ze ‘geen bloed heeft’. Haar vader houdt vol dat ze een volwaardig mens is als alle andere, maar moet ook bij zichzelf te rade: wat is nou echt Scotties bestaansreden?

Deze roman weeft verschillende motieven knap in elkaar, maar persoonlijk vond ik vooral de verhaallijn rond Scottie interessant. Dat vond Auke Hulst zelf allicht ook, want de titel en de hoofdlijn van de roman draaien om Scottie. De franje daaromheen is zeker niet overbodig, maar overschaduwt bij vlagen waar het eigenlijk om gaat.

Van Tarjei Vesaas las ik met veel plezier The Ice Palace, dus ik begon met goede moed aan The birds. Het verhaal gaat over de simpele Mattis, die met zijn zuster Hege op een afgelegen plek in het bos woont. Op een dag vliegt er een houtsnip over hun huis, wat Mattis als een slecht voorteken ziet. Maar waarvan?

Vesaas weet Mattis geloofwaardig neer te zetten, in al zijn machteloosheid. Zelfs knolrapen oogsten lukt hem niet, omdat hij zich er niet op kan concentreren. Zo voelt hij zich steeds nuttelozer. Als er een man intrekt in het huis, snapt de lezer meteen dat Hege een geliefde heeft. Mattis heeft daar langer voor nodig en wordt direct bevangen door de angst alleen gelaten te worden.

Waar ik moeite mee had, was dat Mattis uiteindelijk niet zo’n interessant personage is. Knap getroffen, maar op een gegeven moment weet je het wel. Het slot vond ik slecht te rijmen met Mattis’ karakter, alsof Vesaas zelf ook eigenlijk niet goed wist hoe het verhaal af te sluiten (want anders zou het nog eindeloos voortkabbelen).

Deze zomer was ik in Meran, Zuid-Tirol, de geboorteplaats van schrijver Joseph Zoderer. Zijn werk was volop beschikbaar in de lokale boekhandel, mede omdat hij in juni overleden was. Ik kocht de novelle Die Walsche, omdat het thema, identiteit, me aansprak.

Die Walsche uit de titel is Olga. Het is geen positieve benaming die de bewoners van het naamloze dorp in Zuid-Tirol haar gegeven hebben. Ze is naar de grote stad verhuisd en heeft een relatie aangeknoopt met nota bene een Italiaan. Olga is een verraadster. Wanneer haar vader overlijdt, keert ze terug naar het dorp.

Het is een klassiek gegeven dat door Zoderer subtiel en met liefde wordt uitgewerkt. Twee werelden schuren tegen elkaar aan, zowel tussen Olga en de dorpelingen, als in Olga zelf. Er gebeuren geen schokkende dingen en het slot is onvermijdelijk als gevolg van eerdere keuzes, maar het is een mooi verhaal, dat ook als theaterstuk en film een publiek bereikte.

Lees verder Joseph Zoderer: Die Walsche

Het uur van de olifant, de jongste roman van Otto de Kat, gaat over de trauma’s die twee Nederlandse soldaten oplopen bij het afslachten van Atjehers tijdens de oorlog aan het begin van de vorige eeuw. Beiden zijn ervan overtuigd dat het niet deugt wat Nederland daar doet, maar toch vooral vanuit de paternalistische gedachte dat je zo niet omgaat met je onderdanen. Indertijd relatief progressief, maar anno 2022 is het toch een beetje raar om nog een roman over de koloniale tijd te lezen waarin de gekoloniseerden zelf nauwelijks een rol hebben.

Dat gezegd hebbende is het vanuit literair oogpunt een prima roman. De Kat is een uitstekende verteller, die weet hoe je een verhaal opbouwt. De dialogen vond ik een beetje gekunsteld, maar dat kan aan mij liggen. Ook het bezwaar dat ik bij De Inscheper had, namelijk dat je niet echt in het hoofd van de hoofdrolspelers belandt, blijft overeind. Wat allemaal niet wegneemt dat ik me hier een avond lang uitstekend mee vermaakt heb.

Adelmo Farandola, de protagonist in de novelle Sneeuw, hond, voet van de Italiaanse auteur Claudio Morandini, is bezig zijn grip op de realiteit te verliezen. Dat blijkt bijvoorbeeld wanneer hij beneden in het dal proviand gaat inslaan om te overwinteren in zijn berghut. Een week eerder was hij er ook al, maar daar herinnert zich er niets van. En ook wel raar dat anderen denken dat die zwerfhond bij hem hoort. Tegen het eind van de winter doet Anselmo een bizarre ontdekking. Vlak buiten zijn hut steekt een voet uit de sneeuw. Van wie is die voet? Terwijl de dooi langzaam de rest van het lichaam blootlegt, krijgt Adelmo een bang vermoeden van wat hij in zijn verwarring heeft gedaan.

Claudio Morandini neemt zijn lezers op sleeptouw het harde berglandschap en de wegglijdende geest van Adelmo in. De dialogen tussen de oude man en zijn hond zijn volkomen natuurlijk. Deze novelle is een mooi, liefdevol portret van een dementerende man die denkt dat hij het nog wel rooit in zijn eentje. Net als je denkt dat het verhaal naar een triest maar stemmig einde gaat, geeft Morandini nog een ruk aan het stuur, waardoor je als lezer beseft hoe ingenieus het ogenschijnlijk eenvoudige plot in elkaar zit. Dit was een fijn avondje lezen.

Abdelkader Benali gaat in Moeder en zoon met zijn moeder een paar dagen naar Sint Petersburg om daar de Hermitage te bezoeken. Het leidt tot ontroerende en komische passages, maar ook tot zelfreflectie over hoe Benali zelf was, als zoon die zodra het kon uit huis ging en zelden van zich liet horen omdat hij bang was voor de telefoon.

Toch gaat deze kleine novelle, gebaseerd op een lezing, haast nog meer over de verhouding tussen vader en zoon, niet in het directe reisverhaal, maar in de beschouwingen over de twee schilderijen in Sint Petersburg die het doel zijn van de tocht: Het offer van Abraham en De terugkeer van de verloren zoon. Mooi beschreven vond ik het moment waarop Benali’s moeder opmerkt dat de vader die zijn verloren zoon begroet, blind is, dat hij zijn zoon moet betasten om zeker te zijn.

Lees verder Abdelkader Benali: Moeder en zoon