Columns (voor De Ingenieur)

Legoland en het verhaal

992

Legoland is een alleraardigst pretpark op een half dagje rijden van Groningen. Veertig jaar bestaat het deze maand en het concept is altijd gelijk geblijven: laat mensen van alle leeftijden staaltjes Legobouwkunst zien en ze zullen er met open mond naar kijken. Toch is Legoland sterk veranderd, net als de dozen met vrolijk gekleurde plastic blokjes die in de winkels liggen.

Bij binnenkomst stuit de bezoeker eerst op het oude Legoland, een soort Madurodam van Lego. Gebouwen en landschappen uit de hele wereld zijn er nagebouwd, met bewegende boten, auto’s, bruggen, sluizen en treinen. Het is vooral een jaloers makend staaltje technisch kunnen dat hier getoond wordt. Kijk eens wat je allemaal van Lego kunt bouwen, als je maar genoeg blokjes hebt!

Lees verder Legoland en het verhaal

Hardnekkig menselijk

935

In de roman ‘The reluctant fundamentalist’ van Mohsin Hamid krijgt de jonge Pakistaan Changez een business case voorgelegd als hij solliciteert bij Underwood Samson, een prestigieuze consultancyfirma. Een bedrijf heeft een teletransporter uitgevonden, waarmee je in een ogenblik van New York naar Londen reist. De vraag ten behoeve van investeerders is: hoeveel is dit bedrijf waard?

Changez haalt al zijn kennis over business modellen van stal, berekent de waarde van de tijdwinst, maakt een schatting van de opbrengsten en komt uiteindelijk op een bedrag: 2,3 miljard dollar. Zijn beoordelaar Jim zwijgt een poosje en schudt dan zijn hoofd. Veel te optimistisch. Wie laat zich nou desintegreren in een machine en dan een oceaan verderop weer in elkaar zetten? ‘This is exactly the the kind of hyped-up bullshit our clients pay Underwood Samson to see through’, zegt Jim.

Lees verder Hardnekkig menselijk

De ironie van Bletchley Park

887

Bletchley Park is een landhuis ten noordwesten van Londen, in de negentiende eeuw gebouwd in de traditionele Britse stijl die zich het best laat omschrijven als grandioos kneuterig. Begonnen als een redelijk bescheiden buitenhuis werd het door de successievelijke eigenaren steeds verder uitgebreid tot een pudding van verschillende stijlen. Eromheen liggen uiteraard stallen, een paar lieflijke cottages en, zoals de naam al suggereert, een fraai park. En er staat een groot aantal behoorlijk lelijke barakken. Voor die barakken kwam ik.

In barak nummer drie had ooit Alan Turing gezeten, de man die vroeg in de jaren dertig de theoretische basis legde voor de digitale computer. Als een van de weinigen op Bletchley Park was hij tijdens de oorlog voorzien van een kacheltje, terwijl hij zijn genie inzette voor de voornaamste klus van die tijd: het kraken van de Duitse Enigmacode. Bletchley Park was het codecentrum van het Britse leger, waar op het hoogtepunt tienduizend mensen werkten, terwijl de omgeving dacht dat er een gekkenhuis gevestigd was. De mix van wiskundigen uit Oxford en Cambridge was allicht excentriek genoeg om die impressie te waarborgen. Bovendien werden heel wat mensen inderdaad gek van de stress en de kou.

Lees verder De ironie van Bletchley Park

De opiniefabriek van internet

883

Anders dan in de Verenigde Staten, waar ze een politieke factor van belang is, heeft de blogosfeer in Nederland nog niet echt een positie verworven. Het populairste weblog, GeenStijl, heeft een niche gevonden in het brengen van ‘nieuws’ dat in Engeland door tabloids geserveerd wordt: agressief getoonzette, op de man gespeelde berichten over echte dan wel verzonnen schandalen, waarvan het doel niet zozeer is de lezer te informeren als wel hem emotioneel te prikkelen. Daarmee is het trendsetter.

Weblogs op hun best zijn opinievormers, aantekeningen bij de realiteit van het nieuws. De blogger refereert aan nieuws uit de reguliere media en geeft daar zijn opinie over. Serieuzere weblogs, zoals Sargasso en GeenCommentaar, vullen aan wat kranten vaak verzuimen: relevante achtergrondinformatie bij het nieuws zoeken en het op die manier van duiding voorzien – al is het maar een paar directe hyperlinks leggen naar rapporten waarnaar de kranten refereren. Zo kunnen lezers de feiten uit de krant eenvoudiger controleren en hun eigen opinie vormen, die ze vervolgens in de reacties onder het bericht kunnen spuien.

Lees verder De opiniefabriek van internet

Staal en naakte lijven

810

‘In zijn oeuvre heeft André Gingras meerdere malen aangetoond een choreograaf te zijn van statuur, een van uitzonderlijke meesterstatus. In zijn nieuwste voorstelling The Autopsy Project toont Gingras hoe verleidelijk pure kennis, macht en technologie kunnen zijn.’ De folder die theater Lantaren/Venster mij bezorgde was laaiend enthousiast en de recensie van de NRC evenzo, dus ik ging maar eens kijken.

Ik kreeg een leeg podium te zien, op drie stalen stellingen van industriële kwaliteit na, enkele meters hoog. In de taal van de moderne dans is zo’n decor niet een stukje werkelijkheid, maar de volledige wereld waarin de dansers leven. Een technologische wereld wel te verstaan, want of ingenieurs het nou leuk vinden of niet, koud staal is een symbool van de techniek. Een podium volgestouwd met kussentjes van hitech-materialen wordt door publiek niet als een door technologie gedomineerde ruimte ervaren. Techniek is hoekig, hard, gevoelloos.

Lees verder Staal en naakte lijven

Technofobe politici

737

In het voorjaar van 2007 ontdekte een medewerker van het metrostation Bakuro-Yokoyama dat hij met een apparaatje de gegevens kon kopiëren van niet op naam gestelde pasjes van het Pasmo-systeem. Met die gegevens maakte hij nieuwe pasjes aan, waarna hij een ander metrostation bezocht om ze in te leveren en zijn geld terug te vragen. Acht maanden kon hij ongestoord zijn gang gaan, wat hem een slordige 40.000 euro opleverde.

Op 23 januari van dit jaar werd Go Matayoshi gesnapt. Hij biechtte zijn misdaad onmiddellijk op en verklaarde het geld nodig gehad te hebben om zijn modelbouwtreintjesverslaving te bevredigen (echt waar, ik verzin het niet). Daarmee was voor de Japanners de kous af. Schurk gepakt, apparaatje in beslag genomen, klaar. Ze gaan daar echt niet voor een paar kruimelfraudeurs het hele systeem omgooien.

Lees verder Technofobe politici

Aan boord van de MS Trader

727

Gebruikelijk is het niet meer, maar her en der is het nog altijd mogelijk om passage te vinden op een vrachtschip. Bij Rosenfeld Shipping hadden ze wel even opgekeken, toen iemand met een rugzak zich meldde voor de boot naar Athene, maar ze hadden me netjes een enkeltje vanuit Haifa verkocht. Ik bleek ook niet de enige te zijn, drie Britse vrachtwagenchauffeurs waren mijn reisgenoten. Zij reden regelmatig over land naar Saudi-Arabië en pakten de boot terug vanuit Israel, omdat dat sneller was. Ze hadden een deal met de Israelische douane, omdat hun wagens toch leeg waren, dat ze geen stempels in hun paspoort kregen, zodat ze volgende maand opnieuw spullen naar de Arabieren konden brengen.

Het leuke van vrachtschepen is dat niemand enige moeite heeft gedaan een vernisje over de functionaliteit aan te brengen. Op de meeste passagiersschepen lijkt het vaak alsof je na het ruim, waar onvermijdelijk een geur van olie en metaal hangt, een andere wereld betreedt als je boven komt. Prenten aan de muur, soms zelfs een tapijtje, restaurant, geuniformeerd personeel, schone toiletten – allemaal net iets ruiger dan in een hotel op het vasteland, maar niettemin een goede poging om de schijn van enige luxe te wekken.

Lees verder Aan boord van de MS Trader

De verlichte zelfmoordterrorist

623

Op mijn bureau belandde het najaarsnummer van Beweging, het tijdschrift van de stichting voor reformatorische wijsbegeerte. ‘Islam en technologie’ stond er met grote letters op de omslag. Dat wilde ik wel lezen. Het bleek te gaan om de afscheidsrede van Egbert Schuurman als hoogleraar filosofie in Wageningen. In Delft en Eindhoven, waar hij ook prof was, had hij vijf jaar geleden al afscheid genomen.

Schuurman onderscheidt drie stromingen binnen de islam, al naar gelang hun reactie op westerse technologie. Ten eerste zijn er de fundamentalisten, die zowel de technologie als westerse ideologie van de Verlichting afwijzen. Daartegenover staan degenen die op beide fronten open staan, meestal de politieke en economische elite. En dan is er nog een middengroep, die geen tegenstander is van technologische vernieuwing, maar wel vindt dat die gepaard moet gaan met spirituele vasthoudendheid. Westerse invloeden mogen de grondvesten van de islam niet aantasten, vinden zij.

Lees verder De verlichte zelfmoordterrorist

Afwezige techniek

588b

Een paar maanden geleden zat ik in de trein langs het Panamakanaal, een van de grootste ingenieursdaden ter wereld. Ik was niet onder de indruk. Het was een bewolkte dag, het beeld golfde een beetje vanwege het regenwater dat langs de ruiten van de panoramawagon stroomde. Op een paar plekken lekte het. Voor mij stond een kartonnen bekertje hete thee waar ik mijn handen aan warmde.

Buiten gleed het kanaal voorbij, niet de hele tijd, maar vaak genoeg om er een uitstekende indruk van te krijgen. Het oogde niet veel breder dan de Maas. Ik wist niet of ik nou teleurgesteld moest zijn in het kanaal of in mezelf. Misschien had ik me er teveel op verheugd, kon de werkelijkheid daarom alleen maar tegenvallen. Maar hoe ik het ook wendde of keerde, die waterweg daarbuiten was een grootse daad en ik herkende hem niet.

Lees verder Afwezige techniek

Technologische onbalans

588a

In september 2007 verschenen boek ‘Diary of a bad year’, een mengvorm van essays en een roman, legt nobelprijswinnaar J.M. Coetzee een interessant verband tussen de vooruitgang van de wapentechnologie en de opkomst van zelfmoordaanslagen.

In vroeger tijden bestreden legers elkaar op het slagveld. Er bestond zelfs zoiets als waardering voor dappere daden van de tegenpartij. Daar waar de technologische mogelijkheden van de twee partijen verder uiteen lopen, wordt het ook moeilijker begrip te hebben voor elkaars strijdwijze. De Amerikaanse en Israelische legers in het Midden-Oosten zetten technologie in om slachtoffers aan de eigen kant zoveel mogelijk te voorkomen, maar toch veel tegenstanders ‘uit te kunnen schakelen’.

Lees verder Technologische onbalans